De T-100 was een tweeloops zware tankprototype, ontwikkeld door de Sovjet-Unie in 1938-1939 als mogelijke vervanger van de T-35. Dit artikel biedt een uitgebreide beschrijving van de ontwikkeling, het ontwerp en de korte dienstgeschiedenis van de T-100, inclusief de evaluatie van zijn prestaties en waarom hij niet in productie is genomen.
Inhouds opgave
Ontwikkeling van de T-100
De ontwikkeling van de T-100 kwam voort uit de behoefte van het Rode Leger om de verouderde vijf-torentank T-35 te vervangen. De lessen die de Sovjet-Unie trok uit de Spaanse Burgeroorlog, zoals de kwetsbaarheid van tanks met dunne bepantsering, versterkten deze behoefte. Hoewel de T-35 zelf nooit in Spanje werd ingezet, bleek uit de gevechtservaring van andere Sovjettanks, zoals de T-26 en BT-tanks, dat de dunne bepantsering van tanks vaak onvoldoende bescherming bood tegen de toenmalige antitankwapens.
In reactie op deze ervaring stelde het Sovjet-leger een specificatie op voor een nieuwe zware tank. Het belangrijkste doel was een ‘anti-tankkanon vernietiger’ te ontwikkelen, die bestand zou zijn tegen de 37-45 mm antitankkanonnen en artillerie van 76,2 mm op een afstand van ten minste 1200 meter. Aanvankelijk werd een ontwerp met vijf geschuttorens geëist, maar dit werd later teruggebracht naar twee torens. Dit kwam grotendeels door bezwaren van de ontwerpteams, die het verouderde concept van meerdere torens onpraktisch vonden.
De ontwikkeling van de T-100 vond plaats bij de S.M. Kirov-fabriek nr. 185 in Leningrad onder leiding van N. Barykov. Tegelijkertijd was er een concurrerend ontwerp, de SMK-tank, ontwikkeld door luitenant-kolonel Josef Kotin’s team bij de Leningrad Kirovsky-fabriek. Beide prototypes werden uiteindelijk getest tijdens de Winteroorlog tegen Finland.
Ontwerpkenmerken van de T-100
De T-100 was ontworpen als een zware tank met twee geschuttorens, wat leidde tot een lang chassis om beide torens te kunnen dragen. Dit maakte het voertuig log in vergelijking met latere ontwerpen zoals de KV-1, die een enkele toren had.
- Voorste toren: Deze was uitgerust met een 45 mm antitankkanon. Door de positionering van de tweede toren daarachter had de voorste toren een beperkt schootsveld.
- Achterste toren: Deze toren bevond zich op een hoger gelegen positie boven de romp en was uitgerust met een 76,2 mm kanon. Doordat de achterste toren hoger geplaatst was, kon deze 360 graden draaien, wat het vuurbereik aanzienlijk verbeterde.
Een belangrijk kenmerk van de T-100 was de toepassing van zware, gelaste bepantsering en de installatie van radioapparatuur, wat destijds vooruitstrevende technologieën waren. Ook beschikte de tank over torsiestangvering, wat de mobiliteit verbeterde. Het multi-torenconcept zelf was echter een ouderwets idee dat in de jaren 1920 populair was, zoals gezien bij de Britse Vickers A1E1 Independent tank, die als inspiratiebron diende voor de Sovjet T-35.
Concurrentie met de SMK en de keuze voor de KV-1
De T-100 en SMK concurreerden direct met elkaar als potentiële vervangers van de T-35. Hoewel beide tanks moderne kenmerken hadden, zoals dikke bepantsering en geavanceerde ophangingssystemen, bleken ze in de praktijk toch niet voldoende om aan de eisen van het Sovjet-leger te voldoen. De belangrijkste tekortkomingen van beide ontwerpen waren hun complexiteit en slechte mobiliteit, vooral op moeilijk terrein zoals in Finland.
Tijdens de Winteroorlog van 1939-1940 werden de prototypes van zowel de T-100 als de SMK getest tijdens de Slag om Summa, een cruciale slag tijdens de Sovjet-invasie van Finland. De resultaten waren teleurstellend. Beide voertuigen hadden moeite met het uitdagende terrein en de logistieke beperkingen van de gevechtszone. Als gevolg hiervan besloot het Sovjet-leger om geen van beide ontwerpen in productie te nemen. In plaats daarvan werd gekozen voor een vereenvoudigde versie van de SMK met een enkele toren, wat uiteindelijk leidde tot de ontwikkeling van de succesvolle KV-1 tank.
De KV-1 had een veel beter presterend ontwerp met één toren, waardoor de mobiliteit en gevechtseffectiviteit aanzienlijk werden verbeterd. Dit betekende het einde van het T-100-project, dat nooit verder kwam dan het prototype-stadium.
Dienstgeschiedenis van de T-100
De T-100 werd kort getest tijdens de Sovjet-invasie van Finland, maar werd niet in productie genomen. De tank had te kampen met verschillende problemen, waaronder een trage snelheid en slechte wendbaarheid, wat de Sovjet-leiding deed besluiten dat het voertuig niet geschikt was voor massaproductie. Het ontwerpconcept van meerdere torens werd als verouderd beschouwd en niet meer passend in de moderne oorlogsvoering, waar mobiliteit en slagkracht steeds belangrijker werden.
De SU-100Y: een aangepaste versie
Hoewel de T-100 zelf nooit verder kwam dan het prototype-stadium, werd één van de T-100 tanks aangepast tot een zelfrijdend geschut: de SU-100Y. Deze versie was uitgerust met een zwaar 130 mm scheepskanon en werd ontwikkeld met als doel de Finse versterkingen tijdens de Winteroorlog te kunnen vernietigen. De SU-100Y werd echter nooit in serieproductie genomen. Toch werd de prototypeversie van de SU-100Y later in 1941 ingezet tijdens de verdediging van Moskou, waar het werd gebruikt om vijandelijke bunkers en versterkingen te vernietigen.
Technische specificaties van de T-100
- Bewapening: 45 mm antitankkanon (voorste toren), 76,2 mm kanon (achterste toren)
- Pantsering: Tot 60 mm dikke bepantsering
- Mobiliteit: Torsiestangvering, wat destijds als een modern ophangingssysteem werd beschouwd
- Gewicht: Ongeveer 58 ton
- Bemanning: 6 tot 7 bemanningsleden
De prestaties van de T-100 waren echter ontoereikend vergeleken met modernere tankontwerpen, zoals de KV-serie, die zich beter aanpaste aan de behoeften van de Sovjet-Unie in het snel veranderende strijdtoneel van de Tweede Wereldoorlog.
Conclusie
De T-100 was een product van een overgangsperiode in tankontwerp, waarin oudere ideeën zoals het gebruik van meerdere geschuttorens nog steeds aanwezig waren. Ondanks zijn geavanceerde bepantsering en moderne ophangingssystemen, werd de T-100 uiteindelijk ingehaald door efficiëntere en eenvoudigere ontwerpen, zoals de KV-1. Het onhandige ontwerp, het gebrek aan mobiliteit en het verouderde multi-torenconcept maakten de T-100 ongeschikt voor massaproductie. De ontwikkeling van de KV-1 markeerde een verschuiving naar een nieuw tijdperk van zware tanks, waar eenvoud, mobiliteit en slagkracht voorop stonden.
De poging om de T-100 om te bouwen tot de SU-100Y toonde enige flexibiliteit in het gebruik van bestaande prototypes, maar ook deze versie werd niet verder ontwikkeld. Toch biedt de geschiedenis van de T-100 waardevolle inzichten in de evolutie van tankontwerpen in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog.
Bronnen
- Zaloga, Steven J., Soviet Tanks and Combat Vehicles of World War Two, London: Arms and Armour Press, 1984.
- Tucker-Jones, Anthony, Soviet Heavy Tanks, Havertown: Pen and Sword, 2017.
- Glantz, David M., The Soviet-Finnish War 1939-1940: Stalin’s Hollow Victory, London: Routledge, 2002.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: Unknown USSR personnel, Public domain, via Wikimedia Commons
