De Sten Gun is een Britse submachine gun, die tijdens de Tweede Wereldoorlog een cruciale rol speelde in zowel het reguliere leger als bij verzetsgroepen in bezet Europa. Met een eenvoudige constructie en lage productiekosten werd de Sten gun snel een van de meest geproduceerde wapens van de oorlog.
Inhouds opgave
Ontwikkeling van de Sten gun
De Sten gun werd ontwikkeld in een periode waarin Groot-Brittannië dringend behoefte had aan wapens om het dreigende gevaar van een Duitse invasie af te wenden. De evacuatie van Dunkerque in 1940 liet het Britse leger met een tekort aan wapens achter. Om dit tekort aan te vullen, en omdat de Thompson submachine gun te duur en schaars was, werd besloten een eenvoudiger wapen te ontwikkelen. Dit leidde tot de creatie van de Sten, vernoemd naar de ontwerper Major Reginald V. Shepherd en de ingenieur Harold Turpin, en de productielocatie, de Enfield-fabriek.
Waarom de Sten gun?
Het grootste voordeel van de Sten was de lage productiekost. In vergelijking met de Thompson, die in 1942 $70 per stuk kostte, werd de Sten voor slechts $11 geproduceerd. De eenvoudige constructie stelde fabrieken in staat om grote hoeveelheden te produceren met minimale middelen en tijd. Over de jaren werden er ongeveer 4 miljoen Sten guns geproduceerd, wat het een van de meest geproduceerde wapens van de Tweede Wereldoorlog maakte.
Technische kenmerken van de Sten gun
De Sten gun was een blowback-geöpererde submachine gun, ontworpen om 9×19 mm Parabellum munitie af te vuren. Het wapen had een open bout, wat betekent dat de bout in een achterwaartse positie werd gehouden totdat de trekker werd overgehaald. Dit ontwerp, dat vergelijkbaar was met wapens zoals de Duitse MP40 en de Amerikaanse M3, was eenvoudig en goedkoop te produceren.
Voordelen van het ontwerp
Een van de belangrijkste redenen waarom de Sten gun populair werd, was de eenvoud van het ontwerp. Het bestond voornamelijk uit gestanste metalen onderdelen en vereiste slechts minimale bewerking. Het wapen was ontworpen om snel en eenvoudig in massa te produceren, zelfs in kleine werkplaatsen.
Daarnaast kon het wapen ook functioneren zonder smering, wat handig was in stoffige en zanderige omgevingen zoals de woestijn in Noord-Afrika. Het wapen was ook zeer compact en licht, wat het ideaal maakte voor guerrillaoorlogsvoering en luchtlandingsoperaties.
Gebruiksproblemen en oplossingen
Hoewel de Sten gun een betrouwbaar wapen was in de handen van goed getrainde soldaten, kampte het met verschillende problemen. Een van de meest voorkomende problemen was vuurstoringen als gevolg van vuil in het magazijn of de bout. Dit werd vaak verergerd door soldaten die het wapen verkeerd vastpakten, door bijvoorbeeld de magazijnbehuizing vast te houden, wat de toevoer van munitie kon verstoren.
Een ander probleem was dat het wapen gevoelig was voor onopzettelijke ontladingen. Wanneer de Sten viel of hard tegen de grond werd geslagen, kon de bout ver genoeg naar achteren bewegen om een kogel te laden en af te vuren, zonder dat de trekker werd overgehaald. Dit probleem werd aangepakt met latere versies, zoals de Mk IV, die een vergrendelingsmechanisme had om de bout in een veilige positie te houden.
Varianten van de Sten gun
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden verschillende versies van de Sten ontwikkeld om tegemoet te komen aan de behoeften van het leger en verzetsgroepen.
Sten Mk I
De eerste versie, de Sten Mk I, werd geproduceerd in 1941. Deze versie had een houten voorhandvat en een conische vlamdemper, en het was een vrij goed afgewerkt wapen. Later werd het ontwerp vereenvoudigd met de introductie van de Mk I variant*, waarin enkele niet-essentiële onderdelen werden weggelaten om de productie te versnellen.
Sten Mk II
De meest geproduceerde versie was de Sten Mk II. Deze variant was eenvoudiger en had een verwijderbare loop, wat het makkelijker maakte om te reinigen of te vervangen. De Mk II was uitgerust met een draadkolf en werd in massale hoeveelheden geproduceerd, met naar schatting 2 miljoen stuks tijdens de oorlog.
Sten Mk III
De Sten Mk III was een verdere vereenvoudiging van het ontwerp en bestond uit slechts 47 onderdelen. Het belangrijkste verschil met eerdere versies was dat de loop niet meer verwijderbaar was. Dit maakte het productieproces sneller, maar betekende ook dat als de loop beschadigd raakte, het hele wapen moest worden afgeschreven.
Sten Mk V
De Sten Mk V, geïntroduceerd in 1944, was een verbeterde versie met een houten kolf en pistoolgreep. Dit model was van hogere kwaliteit en had ook een bajonetbevestiging, wat het veelzijdiger maakte in gevechten.
Onderdrukte modellen
Er werden ook enkele geluids onderdrukte versies van de Sten geproduceerd, zoals de Mk II(S) en Mk VI, die een ingebouwde geluiddemper hadden. Deze versies waren vooral in trek bij Special Operations Executive (SOE)-agenten en verzetsgroepen vanwege hun stille werking.
Gebruik in verzetsbewegingen
Naast het reguliere leger werd de Sten gun veel gebruikt door verzetsgroepen in bezet Europa. De eenvoud van het ontwerp maakte het mogelijk om het wapen clandestien te produceren in werkplaatsen in landen zoals Polen, Frankrijk en Noorwegen. In Polen werden duizenden Stens en vergelijkbare wapens zoals de Błyskawica geproduceerd in ondergrondse werkplaatsen.
De Armia Krajowa, de Poolse verzetsbeweging, kreeg via geallieerde leveranties ook duizenden Sten guns, die werden ingezet tijdens de opstand van Warschau in 1944. Dit maakte de Sten gun een symbool van verzet tegen de nazi-bezetting.
Internationale productie en afgeleide wapens
Na de Tweede Wereldoorlog werd de Sten nog steeds gebruikt door verschillende legers en verzetsgroepen wereldwijd. Verschillende landen produceerden hun eigen varianten van de Sten, waaronder:
- Argentinië: Hier werd een gelicentieerde versie van de Sten geproduceerd, de Modelo C.4, die te herkennen was aan het houten handvat.
- Indonesië: Tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog werden lokale kopieën van de Sten geproduceerd in werkplaatsen door de strijdkrachten van de Republiek Indonesië.
- Israël: De Sten werd clandestien geproduceerd door Joodse verzetsgroepen en later door het Israëlische leger tijdens de Arabisch-Israëlische Oorlog van 1948.
Na de oorlog
Na de Tweede Wereldoorlog bleef de Sten nog jarenlang in gebruik bij verschillende legers en paramilitaire groeperingen. De Britse strijdkrachten vervingen de Sten uiteindelijk in de jaren 50 door de Sterling submachine gun, maar het wapen bleef in sommige landen, zoals Canada en Israël, tot ver in de jaren 60 en 70 in gebruik.
Conclusie
De Sten gun was een eenvoudig maar effectief wapen dat een grote rol speelde tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarna. Dankzij de lage productiekosten en het eenvoudige ontwerp kon het snel in massaproductie worden genomen, waardoor het een belangrijk wapen werd in de strijd tegen de asmogendheden en in verzetsbewegingen in bezet Europa. Hoewel het enkele gebreken had, bleef het een van de meest iconische wapens uit die tijd.
Bronnen en meer informatie
- Thompson, L. (2012). The Sten Gun. Osprey Publishing.
- Long, M. (2005). World War II Small Arms. Zenith Press.
- Afbeeldig: Nicholas Morant, Public domain, via Wikimedia Commons
- Bishop, C. (2002). The Encyclopedia of Weapons of World War II. Metro Books.
- Bronnen Mei1940
