Sōryū: Japans vliegdekschip en rol in de Tweede Wereldoorlog

De Sōryū (Japans: 蒼龍, “Blauwe (of Groene) Draak”) was een van de meest prominente vliegdekschepen van de Keizerlijke Japanse Marine (IJN) in de jaren 1930 en vroege jaren 1940. Het schip, gebouwd als onderdeel van het vlootuitbreidingsprogramma van 1931–32, werd ontworpen als een modern vliegdekschip dat volledig vanaf de kiel was opgebouwd. Het diende als een sleutelelement in Japanse operaties in de Tweede Wereldoorlog, van de aanval op Pearl Harbor tot de cruciale Slag bij Midway, waar het ten onder ging.

De Sōryū werd opgeleverd in 1937 en stond bekend om haar snelheid en geavanceerde ontwerp, maar leed uiteindelijk hetzelfde lot als andere Japanse vliegdekschepen in de Slag bij Midway in juni 1942. Dit verlies betekende een keerpunt in de oorlog in de Stille Oceaan.

Technische Specificaties en Ontwerp

De Sōryū werd ontworpen om snelheid en efficiëntie te combineren, gebaseerd op lessen uit eerdere Japanse vliegdekschepen zoals de lichte Ryūjō. Hieronder een overzicht van haar belangrijkste specificaties:

• Type: Vliegdekschip
• Waterverplaatsing: 16.200 ton (standaard); 19.100 ton (normaal)
• Afmetingen: Lengte 227,5 meter, breedte 21,3 meter, diepgang 7,6 meter
• Aandrijving: Vier tandwielstoomturbines, met een totaal vermogen van 152.000 pk
• Snelheid: 34 knopen, destijds het snelste vliegdekschip ter wereld
• Bereik: 7.750 nautische mijlen bij 18 knopen
• Bewapening:
  • 6 x 12,7 cm dubbele luchtdoelkanonnen
  • 14 x 25 mm luchtafweergeschut (dubbele opstellingen)
• Bemanning: 1.100 officieren en manschappen
• Luchtgroepcapaciteit: 63 vliegtuigen, met 9 reservevliegtuigen

De focus op snelheid werd mogelijk gemaakt door een gestroomlijnde romp met een lengte-breedteverhouding van 10:1. Dit ontwerp zorgde ervoor dat de Sōryū uitstekend geschikt was voor snelle aanvallen, maar beperkte haar bepantsering aanzienlijk.

Vroege Operaties en Rol in China

Na haar indienststelling in 1937 werd de Sōryū toegewezen aan de Tweede Vliegdekschipdivisie. Haar eerste gevechtsoperaties vonden plaats tijdens de Tweede Chinees-Japanse Oorlog, waar ze luchtsteun bood aan Japanse troepen die langs de Yangtze-rivier oprukten. Het vliegdekschip droeg bij aan luchtaanvallen op Chinese posities en speelde een belangrijke rol bij de luchtverdediging van bezette gebieden.

De Invasie van Frans-Indochina

In september 1940 werd de Sōryū ingezet tijdens de Japanse invasie van Frans-Indochina, met als doel de toegang tot grondstoffen zoals rubber en rijst te waarborgen. Het schip voerde luchtaanvallen uit op strategische doelen en ondersteunde Japanse troepen op de grond.

Voorbereidingen op de Tweede Wereldoorlog

In de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog keerde de Sōryū terug naar Japan voor training en upgrades. In april 1941 werd het schip onderdeel van de Kidō Butai, de elite vliegdekschipgroep van de IJN, die ontworpen was om overweldigende luchtoverwicht te bieden tijdens grootschalige offensieven.

Operaties in de Stille Oceaan: Van Pearl Harbor tot Darwin

De Aanval op Pearl Harbor

In november 1941 voegde de Sōryū zich bij de vloot van zes Japanse vliegdekschepen die de aanval op Pearl Harbor voorbereidden. Op 7 december 1941 (lokale tijd) lanceerde de Sōryū in totaal 47 vliegtuigen, bestaande uit Mitsubishi A6M “Zero”-jagers, Aichi D3A “Val”-duikbommenwerpers en Nakajima B5N “Kate”-torpedobommenwerpers.

Eerste Golf

Tijdens de eerste golf richtten de vliegtuigen van de Sōryū zich op Amerikaanse slagschepen en marinefaciliteiten:

• Acht B5N-torpedobommenwerpers vielen slagschepen en lichte kruisers aan, waaronder de USS Utah en de USS Raleigh.
• Tien B5N-bommenwerpers bombardeerden slagschepen zoals de USS California.
• Acht A6M Zeros bestookten Amerikaanse vliegtuigen op Marine Corps Air Station Ewa en vernietigden meerdere toestellen op de grond.

Tweede Golf

De tweede golf van de Sōryū bestond uit:

• Negen A6M Zeros, die aanvallen uitvoerden op vliegvelden zoals Naval Air Station Kaneohe Bay.
• Zeventien D3A Val-duikbommenwerpers, die verschillende doelen in de haven aanvielen.

De aanval op Pearl Harbor resulteerde in zware Amerikaanse verliezen en bracht de Verenigde Staten formeel in de oorlog. Voor Japan was dit een groot succes, hoewel het strategisch gezien de focus van de oorlog verlegde naar een langdurige strijd met de VS.

De Slag om Wake Island

Kort na Pearl Harbor werd de Sōryū ingezet bij de tweede aanval op Wake Island. Op 21 en 22 december 1941 voerden vliegtuigen van de Sōryū en haar zusterchip Hiryū luchtaanvallen uit, waarbij de resterende Amerikaanse luchtverdediging werd uitgeschakeld. De volgende dag gaf het Amerikaanse garnizoen zich over.

Campagne in Nederlands-Indië en de Indische Oceaan

Aanval op Darwin

In februari 1942 ondersteunde de Sōryū de Japanse invasie van Nederlands-Indië. Op 19 februari lanceerde het schip achttien B5N-torpedobommenwerpers, achttien D3A Val-duikbommenwerpers en negen A6M Zeros tegen de Australische havenstad Darwin. Deze aanval verwoestte schepen, havens en luchthavens, waarbij acht schepen werden gezonken en drie anderen zwaar beschadigd. Het was de zwaarste aanval ooit op het Australische vasteland.

Operaties in Nederlands-Indië

Na Darwin ondersteunde de Sōryū verdere invasies in Nederlands-Indië, zoals in Java. Haar vliegtuigen vielen schepen aan en speelden een rol bij het tot zinken brengen van Amerikaanse oorlogsschepen zoals de torpedobootjager USS Edsall en het bevoorradingsschip USS Pecos.

De Indische Oceaan Raid

In april 1942 nam de Sōryū deel aan de aanval op Britse en geallieerde doelen in de Indische Oceaan, bedoeld om de Japanse controle over Zuidoost-Azië te verstevigen.

• Aanval op Colombo (Ceylon): De vliegtuigen van de Sōryū vielen Britse havenfaciliteiten aan en vernietigden de zware kruisers HMS Cornwall en HMS Dorsetshire.
• Aanval op Trincomalee: Haar vliegtuigen bombardeerden de haven en vernietigden meerdere schepen, waaronder de vliegdekschip HMS Hermes.

De raid benadrukte de kracht van de Kidō Butai en bracht aanzienlijke schade toe aan de Britse Oostelijke Vloot.

De Slag bij Midway: Het Keerpunt in de Stille Oceaan

Voorbereidingen en Plannen

In mei 1942 vertrok de Sōryū samen met de andere vliegdekschepen van de Kidō Butai (Akagi, Kaga en Hiryū) voor Operatie MI, het Japanse plan om Midway Atoll te veroveren. Admiraal Isoroku Yamamoto hoopte de Amerikaanse vliegdekschepen in een beslissende slag te vernietigen. De Japanse marine had echter niet door dat Amerikaanse inlichtingendiensten hun geheime codes hadden gebroken, waardoor de Amerikanen voorbereid waren op de aanval.

De Sōryū voerde een luchtgroep bestaande uit achttien A6M Zeros, zestien D3A Val-duikbommenwerpers, en achttien B5N Kate-torpedobommenwerpers. Dit werd aangevuld met experimentele D4Y Judy-verkenningsvliegtuigen.

De Ochtend van 4 Juni 1942: De Aanval op Midway

Op de ochtend van 4 juni lanceerde de Sōryū een aanvalsmacht om de vliegvelden van Midway aan te vallen:

• Achttien B5N Kate-vliegtuigen voerden bombardementen uit op Eastern Island, ondersteund door negen A6M Zeros.
• De aanval veroorzaakte schade aan vliegvelden en grondfaciliteiten, maar de Japanse verliezen waren aanzienlijk: drie vliegtuigen gingen verloren, terwijl verschillende toestellen zwaar beschadigd terugkeerden.

Terwijl de Japanners hun vliegtuigen herbewapenden en voorbereidden op een tweede aanval, ontdekten verkenningsvliegtuigen Amerikaanse vliegdekschepen in de buurt. Dit dwong Admiraal Nagumo om van strategie te veranderen, wat resulteerde in vertragingen bij het lanceren van een nieuwe aanvalsmacht.

De Amerikaanse Tegenaanval

Rond 10:25 werden de Japanse vliegdekschepen onverwacht aangevallen door Amerikaanse duikbommenwerpers van de USS Yorktown. De Sōryū werd geraakt door drie zware 1.000-pondbommen, die explosies veroorzaakten in haar hangars waar gewapende en getankte vliegtuigen stonden opgesteld.

• Eerste bom: Penetreerde de onderste hangar en ontplofte te midden van brandstof en munitie.
• Tweede en derde bom: Raakten het voor- en achterschip, wat leidde tot secundaire explosies en branden die snel buiten controle raakten.

Binnen enkele minuten was het schip onbestuurbaar en moest de bemanning het verlaten. De torpedobootjager Isokaze redde overlevenden, maar 711 bemanningsleden, inclusief kapitein Ryusaku Yanagimoto, vonden de dood.

Het Zinken van de Sōryū

Ondanks pogingen om het schip te stabiliseren, was de schade te groot. Rond 19:15 werd de Sōryū door Japanse torpedobootjagers tot zinken gebracht om verdere verliezen te voorkomen. Haar ondergang, samen met drie andere vliegdekschepen, betekende een zware klap voor de Japanse marine.

Conclusie

De ondergang van de Sōryū, samen met de Akagi, Kaga, en Hiryū, was een strategische catastrofe voor de Japanse Keizerlijke Marine. Deze vier vliegdekschepen vormden het kernstuk van de Kidō Butai, die tot dat moment onverslaanbaar leek. Hun verlies betekende:

1. Onherstelbaar verlies aan vliegdekschipcapaciteit: Twee derde van de Japanse vlootvliegdekschepen werd in één slag vernietigd.
2. Verlies van ervaren personeel: Naast de schepen gingen honderden ervaren piloten en technici verloren, een klap die Japan niet snel kon herstellen.
3. Wegvallen van offensief vermogen: Zonder voldoende vliegdekschepen werd de Japanse marine gedwongen over te schakelen naar een defensieve strategie.

Voor de Verenigde Staten betekende Midway een keerpunt in de oorlog in de Stille Oceaan. De slag versterkte het moreel van de geallieerden en stelde de Amerikaanse marine in staat om offensieve campagnes te lanceren, zoals de Slag om Guadalcanal later dat jaar.

Bronnen en meer informatie

1. Milanovich, Kathrin (2022). The IJN Carriers Sōryū and Hiryū.
   In Jordan, John (ed.). Warship 2022. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-4728-4781-2.
2. Parshall, Jonathan & Tully, Anthony (2005). Shattered Sword: The Untold Story of the Battle of Midway. Dulles, Virginia: Potomac Books. ISBN 1-57488-923-0.
3. Peattie, Mark R. (2001). Sunburst: The Rise of Japanese Naval Air Power 1909–1941.
   Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-55750-432-6.
4. Stille, Mark (2011). Tora! Tora! Tora!: Pearl Harbor 1941. Raid. Vol. 26. Oxford, UK: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84908-509-0.
5. Lundstrom, John B. (2005). The First Team: Pacific Naval Air Combat from Pearl Harbor to Midway.New ed. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-59114-471-X.
6. Afbeelding: HIJMS_Soryu_02.jpg: User:W.wolny derivative work: 0607crp, Public domain, via Wikimedia Commons
7. Brown, J. D. (2009). Carrier Operations in World War II. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 978-1-59114-108-2.
8. Polmar, Norman & Genda, Minoru (2006). Aircraft Carriers: A History of Carrier Aviation and Its Influence on World Events. Vol. 1, 1909–1945. Washington, D.C.: Potomac Books. ISBN 1-57488-663-0.
9. Campbell, John (1985). Naval Weapons of World War Two. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-459-4.
10. Chesneau, Roger (1995). Aircraft Carriers of the World, 1914 to the Present: An Illustrated Encyclopedia. New, Revised ed. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-902-2.
11. Hata, Ikuhiko; Izawa, Yasuho & Shores, Christopher (2011). Japanese Naval Air Force Fighter Units and Their Aces 1932–1945. London: Grub Street. ISBN 978-1-906502-84-3.
12. Bronnen Mei1940