De Shiratsuyu-klasse torpedobootjagers waren een klasse van tien torpedobootjagers van de Japanse Keizerlijke Marine, die in dienst waren vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Gedurende deze oorlog werden alle tien de schepen tot zinken gebracht. De Shiratsuyu-klasse stond bekend om hun geavanceerde ontwerp en bewapening, die hen in staat stelde effectief deel te nemen aan verschillende zeeslagen in de Stille Oceaan.
Inhouds opgave
Ontwerp en structuur
De Shiratsuyu-klasse torpedobootjagers waren ontworpen als een verbetering van de voorgaande Hatsuharu-klasse, waarbij de focus lag op een betere zeewaardigheid en verhoogde gevechtscapaciteiten. De schepen van de Shiratsuyu-klasse hadden een vergelijkbare algemene indeling als de Ariake-subklasse, de laatste versie van de Hatsuharu-klasse, maar met enkele significante aanpassingen.
Algemene indeling
De belangrijkste aanpassingen in het ontwerp van de Shiratsuyu-klasse waren te zien in het lagere en compacter vormgegeven brugontwerp en de vorm en helling van de schoorstenen. Het rompontwerp behield de algemene configuratie van de Hatsuharu-klasse, met een lang voorschip met een uitgesproken flare. Dit ontwerp verbeterde de zeewaardigheid bij hoge snelheden door extra drijfvermogen toe te voegen en het overslaan van water over het dek te verminderen. Het voorschip was echter korter en het achterschip langer in vergelijking met de Hatsuharu-klasse.
Voortstuwing en snelheid
De Shiratsuyu-klasse gebruikte dezelfde voortstuwing als de Hatsuharu-klasse. Vanwege hun grotere waterverplaatsing en diepgang konden de Shiratsuyu-schepen echter slechts een maximumsnelheid van 34 knopen bereiken. Deze beperking werd deels gecompenseerd door hun verbeterde stabiliteit en manoeuvreerbaarheid, wat hen effectief maakte in gevechtssituaties.
Sensoren en bewakingssystemen
Sonar en hydrofoons
Bij aanvang van de Tweede Wereldoorlog waren de schepen van de Shiratsuyu-klasse niet uitgerust met sonar of hydrofoons. Deze beperkingen werden later aangepakt toen de dreiging van onderzeeboten toenam. Na het uitbreken van de oorlog werden de schepen uitgerust met de Type 93 sonar en Type 93 hydrofoons, die hen verbeterde onderwaterdetectiecapaciteiten gaven.
Radar en elektronische oorlogsvoering
Radarinstallaties werden pas laat in de oorlog toegevoegd aan de overgebleven schepen van deze klasse, mogelijk pas in 1944. De geïnstalleerde radars omvatten een Type 22 radar (Vuurleiding) op de voormast, een Type 13 radar (luchtwaarschuwing) op de hoofdmast en een Type E-27 antenne voor Electronic Support Measures (ESM), dat hoog op de voormast werd geplaatst. Deze radarapparatuur stelde de schepen in staat om vijandelijke doelen op een grote afstand te detecteren en hun gevechtseffectiviteit te verbeteren.
Bewapening
De Shiratsuyu-klasse torpedobootjagers waren de eerste Japanse oorlogsschepen die werden uitgerust met viervoudige torpedolanceerinrichtingen en telefooncommunicatie naar het torpedostation. Deze technologische innovaties verbeterden de communicatie en efficiëntie tijdens gevechten aanzienlijk. Net als bij de Hatsuharu-klasse waren de torpedolanceerders voorzien van beschermende schilden, wat het mogelijk maakte ze te gebruiken in slecht weer en hen beschermde tegen granaatscherven.
Kanon en Anti-Luchtdoelgeschut
De Shiratsuyu-klasse maakte gebruik van hetzelfde 50-kaliber 12,7 cm/50 Type 3 scheepskanon als de Fubuki-klasse. Alle torentjes konden tot 75° worden geheven, wat de hoofdbewapening beperkte mogelijkheden gaf om vliegtuigen aan te vallen. Tijdens de oorlog werd de enkele toren in de “X”-positie op alle overlevende schepen verwijderd en vervangen door twee driedubbele Type 96 luchtafweergeschut. Daarnaast werden extra luchtafweergeschut toegevoegd, variërend van 13 tot 21 stukken per schip, afhankelijk van het individuele vaartuig. Hoewel deze opstellingen niet optimaal waren vanwege hun trage draaisnelheden en elevatiesnelheden, werden meer enkele opstellingen toegevoegd in het laatste oorlogsjaar om de luchtverdediging te versterken.
Naast de Type 96-kanonnen werden ook vier 13 mm kanonnen toegevoegd. De Hatsushimo, een schip van de verwante Hatsuharu-klasse, voerde bijvoorbeeld tien enkele 25 mm kanonnen toen het schip in juli 1945 verloren ging. Vier in licentie gebouwde Type 93 machinegeweren werden ook op de Hatsushimo geïnstalleerd, maar deze bleken beperkt bruikbaar tegen vliegtuigen.
Torpedobewapening
De 61 cm Type 90 torpedo’s werden gemonteerd in viervoudige Type 92 lanceerbuizen, die waren afgeleid van de dubbele Type 89 lanceerinrichtingen gebruikt op de zware kruisers van de Takao-klasse. De lanceerinrichtingen en de opslaglocaties voor torpedo’s waren uitgerust met schilden om ze te beschermen tegen weersinvloeden en luchtaanvallen. Oorspronkelijk waren deze schilden gemaakt van duraluminium om gewicht te besparen, maar deze corrodeerden snel en moesten worden vervangen. “NiCrMo”-staal, met een dikte van 3 mm, afkomstig van de luchtkamers van verouderde torpedo’s, werd gekozen voor de nieuwe schilden vanwege de gewichtsbesparing. De torpedolanceerinrichtingen konden worden gedraaid door een elektrohydraulisch systeem en konden 360° draaien in vijfentwintig seconden. Bij gebruik van het handmatige reservesysteem duurde dit proces twee minuten. Acht reserve-torpedo’s werden aan boord gehouden en elke buis kon in drieëntwintig seconden worden herladen.
Dieptebommen en anti-onderzeebootwapens
Aanvankelijk werden slechts achttien dieptebommen vervoerd in een rek aan de achtersteven van de schepen, maar dit aantal werd verhoogd tot zesendertig na de herfst van 1942, samen met de toevoeging van vier dieptebomwerpers.
Hoewel sonar en hydrofoons pas na het uitbreken van de oorlog werden geïnstalleerd, verbeterde de toevoeging van de Type 93 sonar en Type 93 hydrofoons de anti-onderzeebootcapaciteit van de Shiratsuyu-klasse.
Wat waren de zwakke punten van de Shiratsuyu-klasse torpedobootjagers?
De Shiratsuyu-klasse torpedobootjagers hadden enkele belangrijke zwakke punten die hun effectiviteit tijdens de Tweede Wereldoorlog beperkten:
- Ondermaatse sensoren en detectieapparatuur: In het begin van de oorlog waren de schepen van de Shiratsuyu-klasse niet uitgerust met sonar of radar, wat hen kwetsbaar maakte voor verrassingsaanvallen door vijandelijke onderzeeërs en vliegtuigen. Zelfs toen later in de oorlog sonar en radar werden toegevoegd, waren deze systemen vaak niet zo geavanceerd als die van hun tegenstanders, waardoor hun detectiecapaciteiten beperkt bleven.
- Onvoldoende luchtafweerbewapening: De anti-luchtdoelbewapening van de Shiratsuyu-klasse was in de latere jaren van de oorlog onvoldoende om effectief weerstand te bieden tegen de toenemende dreiging van luchtaanvallen. De gemotoriseerde luchtafweermonteren hadden trage draai- en elevatiesnelheden, wat het moeilijk maakte om snel bewegende vijandelijke vliegtuigen aan te vallen.
- Structuur en stabiliteit: Hoewel de schepen waren ontworpen om meer zeewaardig te zijn, leidde hun hogere gewicht en diepgang tot stabiliteitsproblemen. Dit beperkte hun snelheid en manoeuvreerbaarheid, vooral in zware zeeomstandigheden, wat een nadeel was tijdens snelle gevechtssituaties.
- Kwetsbaarheid voor luchtaanvallen: Zonder voldoende bescherming tegen luchtaanvallen waren de schepen van de Shiratsuyu-klasse vaak kwetsbaar voor vijandelijke vliegtuigen. Dit probleem werd verergerd door hun beperkte anti-luchtdoelbewapening, wat leidde tot aanzienlijke verliezen door luchtaanvallen.
- Beperkingen in bewapening aanpassing: De schepen van de Shiratsuyu-klasse konden niet gemakkelijk worden aangepast om zwaardere bewapening of geavanceerdere technologieën te dragen zonder hun stabiliteit of prestaties verder te verslechteren, wat hun operationele flexibiliteit beperkte in de veranderende omstandigheden van de oorlog.
Operationele geschiedenis
De Shiratsuyu-klasse torpedobootjagers speelden een belangrijke rol in verschillende zeeslagen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Geen enkel schip van deze klasse overleefde echter de oorlog, aangezien alle schepen tijdens gevechtsoperaties tot zinken werden gebracht.
Belangrijke zeeslagen en incidenten
De schepen van de Shiratsuyu-klasse namen deel aan een reeks belangrijke zeeslagen, waaronder de Slag om Midway en de invasie van de Aleoeten. De meeste schepen uit deze klasse gingen verloren aan aanvallen van Amerikaanse onderzeeërs, terwijl enkele werden vernietigd tijdens oppervlakteacties.
De ‘Shiratsuyu’, het leidende schip van de klasse, zonk na een botsing met het olietankschip ‘Seiyo Maru’ ten noordoosten van Mindanao. De ‘Kawakaze’, ‘Yūdachi’ en ‘Murasame’ werden vernietigd in oppervlaktegevechten, terwijl ‘Harusame’ als enige schip van de klasse door luchtaanvallen tot zinken werd gebracht.
Succesvolle schepen en hun missies
Kawakaze was waarschijnlijk het meest succesvolle schip van de klasse. Op 21 augustus 1942 vond ‘Kawakaze’ de Amerikaanse torpedobootjager USS Blue en lanceerde een torpedo die de machinekamer van Blue opblies, waardoor het schip zonk. Op 30 november 1942 nam ‘Kawakaze’ deel aan de Slag bij Tassafaronga, waar ze twee torpedo’s afvuurde die de zware kruiser USS Northampton tot zinken brachten. Op 1 februari 1943 beschadigde ‘Kawakaze’ de Amerikaanse torpedoboot PT-37 door middel van kanonvuur, waarna deze zonk. ‘Kawakaze’ werd uiteindelijk getorpedeerd en tot zinken gebracht door de Amerikaanse torpedobootjager USS Dunlap tijdens de Slag bij Vella Gulf op 7 augustus 1943.
Een ander opmerkelijk engagement betrof de Suzukaze, die in samenwerking met de Kagero-klasse torpedobootjager ‘Tanikaze’ de Amerikaanse lichte kruiser USS Helena tot zinken bracht tijdens de Slag bij Kula Gulf op 6 juli 1943.
Yūdachi was een ander opvallend schip van de klasse. Ze zag haar eerste actie op 5 september 1942, waar ze samen met de Fubuki-klasse torpedobootjagers ‘Murakumo’ en ‘Hatsuyuki’ de oudere torpedobootjagers USS Gregory en USS Little tot zinken bracht. Tijdens de Slag om Guadalcanal op 13 november 1942 vuurde ‘Yūdachi’ haar kanonnen af, maar slaagde er niet in om veel schade aan te richten voordat ze door schoten van de Amerikaanse torpedobootjager USS Sterett werd uitgeschakeld en onbeweeglijk werd achtergelaten. De zwaar beschadigde ‘Yūdachi’ werd later gelokaliseerd door de zware kruiser USS Portland, die, ondanks ernstige schade door een torpedotreffer van de torpedobootjager ‘Inazuma’, haar 8-inch (203 mm) kanonnen afvuurde en zag hoe ‘Yūdachi’ begon te kapseizen.
Murasame werd ingezet in verschillende campagnes, te beginnen met de invasie van de Filippijnen. In 1942 nam ze deel aan de Slag in de Javazee en de Slag om Midway. Tijdens de Guadalcanal-campagne speelde ‘Murasame’ een ondersteunende rol in de Slag om de Oostelijke Salomonseilanden en de Slag bij de Santa Cruz-eilanden. Ze werd uiteindelijk tot zinken gebracht tijdens de Slag bij Blackett Strait.
Shigure was het vlaggenschip van kapitein Tameichi Hara gedurende een groot deel van 1942–43 en werd een van de meest beroemde Japanse torpedobootjagers van de oorlog. ‘Shigure’ overleefde talrijke veldslagen in de Salomonseilanden totdat ze begin 1945 werd getorpedeerd en tot zinken gebracht door de Amerikaanse onderzeeër USS Blackfin in de Golf van Siam.
Lijst van schepen in de Shiratsuyu-klasse
| Naam | Indienststelling | Lot |
|---|---|---|
| Harusame | 26 augustus 1937 | Lucht aanval NW van Manokwari, Nieuw-Guinea, 8 juni 1944 |
| Kawakaze | 30 april 1937 | Gezonken in actie, 6 augustus 1943, tijdens de Slag bij Vella Gulf |
| Murasame | 7 januari 1937 | Gezonken in actie, 6 maart 1943, tijdens de Slag bij Blackett Strait |
| Samidare | 29 januari 1937 | Getorpedeerd nabij Palau, 25 augustus 1944 |
| Shigure | 7 september 1936 | Getorpedeerd in de Golf van Siam, 24 januari 1945 |
| Shiratsuyu | 20 augustus 1936 | Gezonken na een botsing, 15 juni 1944 |
| Suzukaze | 31 augustus 1937 | Getorpedeerd ten NNW van Pohnpei, 25 januari 1944 |
| Umikaze | 31 mei 1937 | Getorpedeerd bij Truk Atoll, 1 februari 1944 |
| Yamakaze | 30 juni 1937 | Getorpedeerd ten ZO van Yokosuka, 25 juni 1942 |
| Yūdachi | 7 januari 1937 | Gezonken in actie, 13 november 1942, tijdens de Slag bij Guadalcanal |
Conclusie
De Shiratsuyu-klasse torpedobootjagers waren essentieel in de maritieme strategie van de Japanse Keizerlijke Marine tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hun ontwerp, bewapening en operationele geschiedenis tonen aan dat deze schepen werden ingezet voor zowel offensieve als defensieve operaties, variërend van het aanvallen van vijandelijke schepen tot het beschermen van Japanse konvooien. Ondanks hun effectiviteit en de tactische voordelen die ze boden, kon geen enkel schip van de Shiratsuyu-klasse de oorlog overleven.
Ondanks hun aanvankelijke effectiviteit en de tactische voordelen die ze boden, kon geen enkel schip van de Shiratsuyu-klasse de oorlog overleven. De kwaliteit van hun sensoren bleek ondermaats te zijn, wat hun vermogen om vijandelijke onderzeeërs en vliegtuigen tijdig te detecteren beperkte.
Daarnaast was de anti-luchtdoelbewapening van deze schepen, vooral in de latere jaren van de oorlog, onvoldoende om de toenemende luchtdreiging effectief te bestrijden. Desondanks leverden de Shiratsuyu-klasse torpedobootjagers een belangrijke bijdrage aan de Japanse oorlogsinspanningen door hun deelname aan talrijke zeeslagen. Hun uiteindelijke verlies benadrukt echter niet alleen de beperkingen van hun bewapening en detectieapparatuur, maar ook de meedogenloze intensiteit van de maritieme gevechten in de Stille Oceaan tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Bronnen en meer informatie
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. (1980). Naval Institute Press.
- Whitley, M.J. (1988). Destroyers of World War Two: An International Encyclopedia. Arms and Armour Press.
- Jentschura, Hansgeorg; Jung, Dieter; Mickel, Peter. (1977). Warships of the Imperial Japanese Navy, 1869–1945. United States Naval Institute.
- Lengerer, Hans. (1989). The Destroyers of the Hatsuharu Class. Warship International.
- Dull, Paul S. (1978). A Battle History of the Imperial Japanese Navy, 1941–1945. Naval Institute Press.
- Afbeelding: 写真日本の軍艦第11巻p64, Public domain, via Wikimedia Commons
- Bronnen Mei1940
