Rats, Kuch en Bonen: Soldatenmenu in Mobilisatietijd

“Rats, kuch en bonen” is een bekend lied dat werd uitgevoerd door Lou Bandy in november 1939, tijdens de mobilisatietijd voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog. Het lied, geschreven door Vejvoda en Ferry, geeft een levendig beeld van het dagelijkse leven van Nederlandse soldaten, met een speciale focus op hun maaltijden. Deze tekst biedt een gedetailleerd inzicht in de historische context, de betekenis van het lied en de dagelijkse realiteit van soldaten in die tijd.

Historische Context

Mobilisatietijd in Nederland

In 1939, na de inval van Duitsland in Polen, besloot Nederland, hoewel neutraal, om haar leger te mobiliseren ter voorbereiding op mogelijke conflicten. Deze periode van verhoogde paraatheid, bekend als de mobilisatietijd, duurde tot de Duitse inval in Nederland op 10 mei 1940. Het leven van de soldaten was zwaar, en ze moesten het doen met beperkte middelen, wat het dagelijkse menu eenvoudig en repetitief maakte.

Lou Bandy en het Lied

Lou Bandy, geboren als Lodewijk Ferdinand Dieben, was een bekende Nederlandse zanger en cabaretier. Zijn uitvoering van “Rats, kuch en bonen” bracht een luchtige noot in een tijd van spanning en onzekerheid. Het lied werd snel populair vanwege zijn herkenbare en humoristische beschrijving van de dagelijkse maaltijden van de soldaten.

Betekenis van het Dagelijkse Soldatenmenu

Rats: Oude Stamppot

Het woord “rats” verwijst naar stamppot die al enkele dagen oud is. In die tijd was voedselconservering een uitdaging, en soldaten moesten vaak restjes eten. Deze stamppot, een mix van aardappelen en groenten, werd vaak opnieuw opgewarmd en gegeten, ondanks dat het zijn versheid had verloren.

Kuch: Oud Brood

“Kuch” staat voor brood dat enkele dagen oud was. Vers brood was een luxe die zelden beschikbaar was aan het front. Soldaten moesten genoegen nemen met droog, taai brood dat langer houdbaar was maar minder smakelijk. Dit onderdeel van het dieet was essentieel voor de basisvoeding, ondanks de beperkte kwaliteit.

Bonen: Dagelijkse Toevoeging

Bonen vormden een belangrijk onderdeel van het dagelijkse menu. Ze waren voedzaam, goedkoop en gemakkelijk te bereiden in grote hoeveelheden. Bonen leverden de nodige eiwitten en vezels, wat cruciaal was voor de energieniveaus van de soldaten tijdens lange dagen van training en wachtlopen.

Het Belang van Eenvoudige Maaltijden

Voedingswaarde en Overleven

Hoewel het menu simpel en eentonig was, zorgden “rats, kuch en bonen” ervoor dat soldaten de benodigde calorieën en voedingsstoffen binnenkregen om hun zware fysieke taken vol te houden. De eenvoud van de maaltijden was ook praktisch gezien de beperkte opslag- en kookmogelijkheden aan het front.

Psychologische Impact

Het herhaaldelijke menu kon ook een impact hebben op de moraal van de soldaten. Terwijl het eten soms een bron van frustratie was, bracht het lied van Lou Bandy een gevoel van saamhorigheid en humor. Het gaf de soldaten iets om over te lachen, wat hielp om de spanning van de oorlogstijd te verlichten.

Culturele Impact van het Lied

Populariteit tijdens de Mobilisatietijd

“Rats, kuch en bonen” werd snel een populair lied onder soldaten en burgers tijdens de mobilisatietijd. De herkenbaarheid van de dagelijkse beschrijvingen in het lied maakte het een symbool van de gedeelde ervaringen van velen. Lou Bandy’s humoristische aanpak zorgde voor een welkome afleiding van de zorgen over de naderende oorlog.

Symboliek en Identiteit

Het lied fungeerde als een cultureel symbool dat de identiteit en het doorzettingsvermogen van de Nederlandse soldaten weerspiegelde. In een tijd van onzekerheid en dreiging bood het lied een gevoel van verbondenheid en moed. Het benadrukte hoe soldaten, ondanks de karige omstandigheden, hun humor en veerkracht behielden.

Brede Historische Context

Eenvoudige Maaltijden in Andere Legers

De ervaring van Nederlandse soldaten met eenvoudige en herhaalde maaltijden was niet uniek. Over de hele wereld moesten legers tijdens de Tweede Wereldoorlog improviseren met hun voedselvoorziening. In veel legers waren maaltijden vaak simpel en voedzaam, gericht op het verschaffen van voldoende energie voor de zware omstandigheden.

Vergelijking met Rantsoenering in Nederland

Na de Duitse invasie in mei 1940 werd rantsoenering een realiteit voor de hele Nederlandse bevolking. Het beperkte voedselpakket dat soldaten tijdens de mobilisatie ontvingen, weerspiegelde de bredere voedseltekorten die het land tijdens de bezetting zou ervaren. De dagelijkse realiteit van “rats, kuch en bonen” werd daarmee een voorbode van de moeilijke jaren die zouden volgen.

Conclusie

“Rats, kuch en bonen” is meer dan alleen een lied; het is een historisch document dat een uniek inzicht biedt in het dagelijkse leven van Nederlandse soldaten tijdens de mobilisatietijd voor de Tweede Wereldoorlog. Door de humoristische beschrijving van hun maaltijden, slaagde Lou Bandy erin een gevoel van verbondenheid en veerkracht te creëren onder zijn luisteraars. Het lied blijft een belangrijk cultureel symbool dat de veerkracht en het doorzettingsvermogen van de Nederlandse soldaten en burgers herdenkt.

Bronnen en meer informatie

  1. “Rats, Kuch en Bonen.” Nederlands Volkslied Archief. Geraadpleegd op 19 mei 2024.
  2. Lou Bandy Biografie. Muziekencyclopedie. Geraadpleegd op 19 mei 2024.
  3. “De Nederlandse Mobilisatie 1939-1940.” Nederlandse Historische Vereniging. Geraadpleegd op 19 mei 2024.
  4. “Voedselrantsoenering tijdens de Tweede Wereldoorlog.” Nationaal Archief. Geraadpleegd op 19 mei 2024.
  5. Bronnen mei1940

Songtekst Rats, Kuch en Bonen

songtekst van “Rats, Kuch en Bonen” gezongen door Lou Bandy in november 1939:

Deze dagen hoor je klagen en wel duizend dingen vragen
Maar doe niet zo zenuwachtig en hou je eendrachtig
De gevaren die we ontwaren zullen Nederland wel sparen
Geen fanatisme hou je optimisme
Elk die zuchten laat die sticht veel kwaad
Want ons leger waakt en staat paraat
Niets is er wat meer wreeft of wringt
‘t Kokkie in de keuken zingt

Rats, kuch en bonen is ‘t soldatendiner
Rats, kuch en bonen doe daar je maaltje maar mee
Steeds is ons streven vrijheid van grenzen tot strand
Hollandse soldatenleven voor ‘t vaderland

Wij marcheren derailleren of we zitten te dineren
Als ‘t eventjes kan leien dan slaan wij aan ‘t vrijen
Want de meisjes, kleine sijsjes, hebben liefdesparadijsjes
Een bankje en een laantje ‘s avonds bij ‘t maantje
Een soldaat vindt gauw een goed gehoor
Hij heeft bij z’n vrouw een streepje voor
Zij weet een militair heeft moed
Het is een kerel goed doorvoed

Rats, kuch en bonen is ‘t soldatendiner
Rats, kuch en bonen doe daar je maaltje maar mee
Steeds is ons streven vrijheid van grenzen tot strand
Hollandse soldatenleven voor ‘t vaderland

Al ‘t sjieke magnefieke overdreven excentrieke
Wat saldeert in doen en laten dat haten soldaten
Maar ‘t ronde oergezonde echt oprecht en onontbonden
Blinkend en faire is ‘t militaire
Die symptomen vind je in de kuch
In de rats en bonen weer terug
Zeg wat je eet m’n beste vent
En ik zeg wie en wat je bent

Rats, kuch en bonen is ‘t soldatendiner
Rats, kuch en bonen doe daar je maaltje maar mee
Steeds is ons streven vrijheid van grenzen tot strand
Hollandse soldatenleven voor ‘t vaderland