De PZL P.24 was een Poolse gevechtsvliegtuig, gebouwd in de late jaren ’30 door Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL). Het was een geavanceerde ontwikkeling van de PZL P.11, een volledig metalen eenpersoonsjager met een karakteristieke “Poolse vleugel”, ontworpen door de Poolse luchtvaartingenieur Zygmunt Puławski. Dit artikel behandelt de ontwikkeling, het ontwerp en de operationele geschiedenis van de PZL P.24, met speciale aandacht voor de rol die dit vliegtuig speelde in de luchtmacht van verschillende landen.
Inhouds opgave
Ontwikkeling van de PZL P.24
Achtergrond en de behoefte aan een exportvriendelijke jager
In de vroege jaren ’30 stond Polen bekend om zijn innovatieve ontwerpen van jachtvliegtuigen, zoals de P.1, P.7 en P.11, die allen gebruik maakten van de zogenaamde “Poolse vleugel”. Deze vliegtuigen kregen internationale aandacht, wat leidde tot aanzienlijke interesse in exportmogelijkheden. Echter, de export van de P.11 stuitte op problemen. Het toestel was uitgerust met een Britse Bristol Mercury radiaalmotor, die in licentie werd geproduceerd in Polen, maar de licentievoorwaarden beperkten de export van zowel de motor als de vliegtuigen die ermee waren uitgerust. Dit betekende dat potentiële buitenlandse klanten voor de P.11 werden afgehouden.
In 1932 kwam de Franse motorenfabrikant Gnome-Rhône met een voorstel: het gebruik van hun nieuwe 14K-motor voor een aangepaste versie van de P.11, zonder de exportbeperkingen. Dit leidde tot de ontwikkeling van de PZL P.24, die specifiek was ontworpen voor de exportmarkt en niet afhankelijk was van de Britse motor.
Het ontwerp en de eerste tests
Het ontwerp van de P.24 begon in 1932 onder leiding van Wsiewolod Jakimiuk, die Zygmunt Puławski had opgevolgd na diens vroege dood in 1931. Het eerste prototype, de P.24/I, maakte zijn eerste vlucht in mei 1933, aangedreven door een Gnome-Rhône 14Kds-motor van 760 pk. Hoewel de eerste tests enkele technische problemen opleverden, zoals trillingen en brandstofpompstoringen, werd het ontwerp snel aangepast. Het tweede prototype, de P.24/II (ook wel bekend als de “Super P.24”), brak al snel records, waaronder een nieuwe wereldsnelheidsrecord voor een jager met radiaalmotoren van 414 km/u in juni 1934.
Technische specificaties
De PZL P.24 had een aantal indrukwekkende technische specificaties voor zijn tijd, die het toestel geschikt maakten voor gebruik als jager in verschillende luchtmachten:
- Lengte: 7,5 meter
- Spanwijdte: 10,719 meter
- Vleugeloppervlak: 17,9 m²
- Gewicht (leeg): 1.328 kg
- Maximaal startgewicht: 2.000 kg
- Motor: Gnome-Rhône 14Kfs 14-cilinder luchtgekoelde radiaalmotor
- Maximale snelheid: 410 km/u op 4.500 meter
- Bereik: 700 km
- Dienstplafond: 9.000 meter
Het vliegtuig was ook uitgerust met een geavanceerde bewapening voor die tijd, met onder andere 20 mm kanonnen en machinegeweren, afhankelijk van de versie.
Productie en export
De PZL P.24 werd nooit door de Poolse luchtmacht zelf gebruikt, omdat Polen liever wachtte op de ontwikkeling van een moderner vliegtuig, de PZL.50. Toch wist de P.24 aanzienlijke internationale belangstelling te wekken, en het toestel werd geëxporteerd naar verschillende landen.
Turkije
De Turkse luchtmacht was de eerste klant voor de PZL P.24 en plaatste in 1936 een bestelling voor 40 toestellen, naast de licentie om er zelf nog 20 te produceren. De P.24A en P.24C werden de standaardjagers van Turkije en bleven tot ver in de Tweede Wereldoorlog in dienst. Turkse P.24’s werden uiteindelijk uitgerust met Amerikaanse Pratt & Whitney motoren, waardoor ze een grotere operationele flexibiliteit kregen.
Griekenland
Griekenland was een van de belangrijkste gebruikers van de PZL P.24 tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Koninklijke Helleense Luchtmacht (EVA) ontving 30 P.24F en 6 P.24G toestellen tussen 1937 en 1938. Deze jagers vormden de ruggengraat van de Griekse luchtverdediging tijdens de Italiaanse invasie van Griekenland in oktober 1940. Ondanks hun veroudering, slaagden de P.24’s erin om effectieve aanvallen uit te voeren tegen Italiaanse bommenwerpers en vechtvliegtuigen.
Bulgarije en Roemenië
Bulgarije en Roemenië behoorden ook tot de klantenkring van de PZL P.24. De Bulgaarse luchtmacht gebruikte het toestel vanaf 1937, terwijl de Roemeense luchtmacht de P.24 onder licentie produceerde via de Industria Aeronautică Română (IAR). In Roemeense dienst werden de P.24’s gebruikt voor luchtverdediging en grondaanvallen tijdens de vroege stadia van de Tweede Wereldoorlog. Later werden de toestellen echter vervangen door modernere vliegtuigen en gebruikt voor trainingsdoeleinden.
Operationele geschiedenis tijdens de Tweede Wereldoorlog
De Griekse luchtverdediging
De PZL P.24 speelde een belangrijke rol tijdens de vroege gevechten van de Tweede Wereldoorlog, met name in Griekenland. Hoewel de Griekse luchtmacht zwaar in de minderheid was tegen de moderne vliegtuigen van de As-mogendheden, zoals de Italiaanse Fiat G.50 en de Duitse Messerschmitt Bf 109, presteerden de Griekse piloten uitzonderlijk goed. In oktober 1940, toen Italië zijn invasie van Griekenland begon, waren de P.24’s de belangrijkste gevechtsvliegtuigen van de Griekse luchtmacht. Ondanks hun inferieure snelheid ten opzichte van Italiaanse jagers, waren de Griekse P.24’s in staat om aanzienlijke schade toe te brengen, vooral tegen Italiaanse bommenwerpers.
Tegen april 1941 waren de meeste P.24’s echter vernietigd, zowel in luchtgevechten als op de grond tijdens de Duitse invasie. De overlevende toestellen werden samengevoegd in een kleine eenheid, maar konden de superieure Luftwaffe niet langer effectief tegengaan.
Roemeense luchtverdediging
Roemenië gebruikte de P.24 tijdens de vroege fase van de Operatie Barbarossa, de Duitse invasie van de Sovjet-Unie in 1941. De Roemeense luchtmacht zette de P.24’s in voor het beschermen van strategische doelen, zoals de olievelden van Ploiești, die van cruciaal belang waren voor de Duitse oorlogsvoering. De Roemeense P.24’s scoorden verschillende overwinningen tegen Sovjet-bommenwerpers, maar na 1942 werden de toestellen teruggetrokken uit de frontliniedienst vanwege hun veroudering.
Conclusie
De PZL P.24 was een belangrijk gevechtsvliegtuig in de late jaren ’30 en vroege jaren ’40, vooral voor landen zoals Griekenland, Roemenië en Turkije. Ondanks zijn veroudering tegen het begin van de Tweede Wereldoorlog, speelde het toestel een cruciale rol in de luchtverdediging van deze landen. Het was een van de eerste jagers die werd ontworpen met het oog op export, en zijn invloed is zichtbaar in latere ontwerpen, zoals de Roemeense IAR 80. Hoewel de PZL P.24 niet de technologische top bereikte tijdens de oorlog, blijft het een belangrijk hoofdstuk in de luchtvaartgeschiedenis.
Bronnen
- Cynk, J.B. (1971). History of the Polish Air Force 1918-1968. London: Osprey Publishing.
- Jane’s Fighting Aircraft of World War II (1998). London: Studio Editions Ltd.
- Sgarlato, N. (2003). Aerei della Seconda Guerra Mondiale. Rome: Delta Editrice.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: PZL P.24 Public Domein Wiki Commens
