De Ordnungspolizei (OrPo), wat “Ordepolitie” betekent of de Grüne Polize door hun groene uniformen. Diende van 1936 tot 1945 als de geüniformeerde politie in Nazi-Duitsland. Deze gecentraliseerde organisatie speelde een cruciale rol in het handhaven van het nazi-beleid, het behouden van de openbare orde, en het bijdragen aan de oorlogsinspanningen. De oprichting van de OrPo markeerde een significante verschuiving in de structuur van de Duitse wetshandhaving, waarbij de macht werd geconsolideerd onder de centrale nazi-regering en de SS.
Inhouds opgave
Oprichting en structuur
Centralisatie van politiekrachten
De Ordnungspolizei werd opgericht als onderdeel van een bredere strategie om alle politie-eenheden te centraliseren en te controleren. Voorheen was de handhaving van de wet in Duitsland een zaak van de deelstaten en lokale autoriteiten. Dit veranderde op 17 juni 1936, toen Heinrich Himmler, hoofd van de SS, door Hitler werd benoemd tot Chef van de Duitse Politie in het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit decreet “om de controle over politietaken in het Reich te verenigen” gaf Himmler effectieve controle over alle geüniformeerde wetshandhavingseenheden in Duitsland.
Verdeling in Orpo en Sipo
De politie werd verdeeld in de Ordnungspolizei (Orpo of ordepolitie) en de Sicherheitspolizei (SiPo of veiligheidsdienst), opgericht in juni 1936. De Orpo nam de taken van reguliere geüniformeerde wetshandhaving op zich, terwijl de SiPo bestond uit de geheime staatspolitie (Gestapo) en de criminele onderzoeksdienst (Kriminalpolizei of Kripo). De Gestapo was belast met het bestrijden van spionage en politieke dissidentie, terwijl de Kripo een korps van professionele rechercheurs was die zich bezighielden met de bestrijding van misdaad.
Activiteiten en taken
Rol tijdens vredestijd
In de vooroorlogse periode werkten Himmler en Kurt Daluege, hoofd van de Ordepolitie, samen om de politie van de Weimarrepubliek om te vormen tot gemilitariseerde eenheden die klaar waren om de doelen van het regime van verovering en raciale vernietiging te dienen. Dit omvatte onder andere het vormen van politieregimenten die werden ingezet bij de inval in Polen voor veiligheids- en politietaken, inclusief deelname aan executies en massadeportaties.
Uitvoering van de Holocaust
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Orpo belast met het politietoezicht op de burgerbevolking van de bezette en gekoloniseerde gebieden vanaf het voorjaar van 1940. De activiteiten van de Orpo escaleerden tot genocide met de invasie van de Sovjet-Unie, Operatie Barbarossa. Eenheden van de Ordepolitie, gevormd in bataljons en regimenten, namen deel aan massamoorden en waren verantwoordelijk voor wijdverspreide misdaden tegen de menselijkheid en genocide gericht tegen de burgerbevolking.
Organisatie van de Orpo
De Ordnungspolizei groeide tegen midden 1940 uit tot een kracht van 244.500 mannen. Onder het algemene bevel van Reichsführer-SS Himmler, was de Orpo aanvankelijk onder leiding van SS-Oberstgruppenführer und Generaloberst der Polizei Kurt Daluege. Na Daluege’s hartaanval in 1943 werd hij opgevolgd door SS-Obergruppenführer und General der Waffen-SS und der Polizei Alfred Wünnenberg.
Hoofdstructuur
Het hoofdkwartier van de Orpo, bekend als de Ordnungspolizei Hauptamt, was gevestigd in Berlijn en bestond uit verschillende afdelingen zoals het Kommandoamt (verantwoordelijk voor financiën, personeel en medische zorg), Verwaltung (bevoegd voor loon, pensioenen en vergunningen), Wirtschaftsverwaltungsamt (economische administratie), Technische Nothilfe (technische noodhulp), Feuerwehren (brandweer), Kolonialpolizei (koloniale politie), en de Technische SS-und Polizeiakademie (technische academie voor SS en politie).
Afdelingen en functies van de Ordnungspolizei
Administratieve politie (Verwaltungspolizei)
De Verwaltungspolizei was verantwoordelijk voor de administratie binnen de Ordnungspolizei en had het algemene bevel over alle politieposten van de Orpo. Deze afdeling hield zich bezig met het bijhouden van registers en had gezag over civiele wetshandhavingsgroepen zoals de gezondheidspolitie (Gesundheitspolizei), de commerciële politie (Gewerbepolizei) en de bouwpolitie (Baupolizei). In grotere steden waren de Verwaltungspolizei, de Schutzpolizei en de Kriminalpolizei georganiseerd in een politieadministratie bekend als het Polizeipräsidium of de Polizeidirektion.
Beschermingspolitie (Schutzpolizei)
De Schutzpolizei was de staatspolitie in steden en grotere gemeenten. Deze afdeling omvatte zowel reguliere politietaken op politiebureaus (Revierdienst) als gekazerneerde politie-eenheden die werden ingezet voor het beheersen van rellen en het handhaven van de openbare veiligheid (Kasernierte Polizei). De Schutzpolizei speelde een cruciale rol in het dagelijks handhaven van de orde in de stedelijke gebieden van Nazi-Duitsland.
Gemeentelijke beschermingspolitie (Gemeindepolizei)
De Gemeindepolizei functioneerde als de gemeentelijke politie in kleinere steden en sommige grotere gemeenten. Hoewel volledig geïntegreerd in het Ordnungspolizei-systeem, waren de politieagenten in deze afdeling gemeentelijke ambtenaren. De civiele wetshandhaving in steden met een gemeentelijke beschermingspolitie werd uitgevoerd door gemeentelijke ambtenaren, in plaats van de Verwaltungspolizei.
Gendarmerie (landelijke politie)
De Gendarmerie was belast met wetshandhaving in landelijke gebieden, grensgemeenschappen en bergachtig terrein. Met de ontwikkeling van het netwerk van snelwegen (Autobahnen) werden in 1937 gemotoriseerde gendarmerie-eenheden opgericht om het verkeer te beveiligen. Deze eenheden zorgden voor ordehandhaving in meer afgelegen gebieden waar de reguliere politie niet altijd aanwezig was.
Verkeerspolitie (Verkehrspolizei)
De Verkehrspolizei was verantwoordelijk voor het handhaven van verkeerswetten en de verkeersveiligheid in Duitsland. Deze organisatie patrouilleerde op de wegen van Duitsland, reageerde op grote verkeersongevallen en fungeerde als de primaire escorteservice voor hoge nazi-leiders die lange afstanden per auto reisden.
Brandweerpolitie (Feuerschutzpolizei)
De Feuerschutzpolizei omvatte alle professionele brandweerkorpsen die onder een nationale commando structuur vielen. Deze afdeling was verantwoordelijk voor brandbestrijding en -preventie in heel Duitsland, en werkte nauw samen met andere civiele beschermingseenheden tijdens de oorlog.
Bijzondere afdelingen en speciale taken
Hulppolitie (Hilfspolizei)
De Hilfspolizei was een tijdelijke politiemacht, vaak bestaand uit leden van de SA en SS, die in tijden van nood als versterking dienden. Ze werden vaak ingezet tijdens grote gebeurtenissen of in tijden van verhoogde spanningen om de reguliere politie te ondersteunen. De Hilfspolizei speelde een belangrijke rol in het handhaven van de nazi-ideologie door het vervolgen van politieke tegenstanders en minderheden.
Hulpdiensten en civiele bescherming
Onder de Ordnungspolizei vielen ook verschillende hulpdiensten die zich richtten op civiele bescherming. Dit omvatte onder andere de luchtbeschermingspolitie (Luftschutzpolizei), die verantwoordelijk was voor de civiele verdediging tegen luchtaanvallen, en de technische noodhulp (Technische Nothilfe; TeNo), die essentieel was voor het herstel van infrastructuur en openbare diensten na bombardementen.
Vrijwillige en bedrijfsbrandweer
Naast de professionele brandweerpolitie omvatte de Ordnungspolizei ook de vrijwillige brandweerkorpsen (Freiwillige Feuerwehren) en de bedrijfsbrandweer (Werkfeuerwehren). Deze eenheden speelden een cruciale rol in de bescherming van steden en industriële installaties tegen brand, vooral tijdens de geallieerde bombardementen.
De impact van de Ordnungspolizei op de bezettingsgebieden
Handhaving en onderdrukking
In de door Nazi-Duitsland bezette gebieden, speelde de Ordnungspolizei een sleutelrol in het handhaven van de orde en het onderdrukken van verzetsbewegingen. Ze werkten nauw samen met andere nazi-organisaties om de lokale bevolking te controleren en de nazi-wetten af te dwingen. Dit omvatte de systematische vervolging van Joden, politieke tegenstanders en andere groepen die door de nazi’s als vijandig werden beschouwd.
Deelname aan de Holocaust
De Ordnungspolizei was direct betrokken bij de uitvoering van de Holocaust. Politiebataljons namen deel aan massamoorden en deportaties in de bezette gebieden, met name in Oost-Europa. Ze werkten samen met de Einsatzgruppen, mobiele moordcommando’s die verantwoordelijk waren voor de massale executies van Joden, Roma en andere bevolkingsgroepen.
Afwikkeling en nasleep
Het einde van de Ordnungspolizei
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, met de nederlaag van Nazi-Duitsland, werd de Ordnungspolizei ontbonden. Veel leden van de Ordnungspolizei werden gearresteerd en vervolgd voor hun rol in oorlogsmisdaden en de Holocaust. De organisatie werd vervangen door nieuwe politiediensten in het naoorlogse Duitsland, die onder geallieerd toezicht stonden om te voorkomen dat nazi-ideologieën opnieuw zouden opduiken.
Verantwoording en berechting
In de nasleep van de oorlog werden vele hoge officieren en gewone leden van de Ordnungspolizei berecht tijdens de Neurenbergse processen en andere tribunalen. De processen brachten de omvang van de misdaden die door de Ordnungspolizei waren begaan aan het licht, inclusief hun betrokkenheid bij genocide, misdaden tegen de menselijkheid, en oorlogsmisdaden. Deze juridische stappen waren essentieel in het streven naar gerechtigheid en het documenteren van de gruweldaden van het nazi-regime.
Conclusie
De Ordnungspolizei speelde een cruciale rol in de uitvoering van de nazi-politiek, zowel binnen Duitsland als in de bezette gebieden. Hun betrokkenheid bij de Holocaust en andere oorlogsmisdaden laat een duister hoofdstuk in de geschiedenis zien. Door hun uitgebreide structuur en diverse afdelingen, konden ze een wijdverbreide invloed uitoefenen, waarbij ze fungeerden als een essentieel instrument van onderdrukking en terreur onder het nazi-regime.
Bronnen en meer informatie
- “Ordnungspolizei (OrPo).” Wikipedia. Beschikbaar op: Wikipedia
- “Nazi Germany’s Order Police.” Historical Journal. Beschikbaar op: Historical Journal
- “The Role of Ordnungspolizei in the Holocaust.” Holocaust Encyclopedia. Beschikbaar op: Holocaust Encyclopedia
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: R-41 at English Wikipedia, Public domain, via Wikimedia Commons
