Operation Northwind (Duits: Unternehmen Nordwind) was de laatste grote Duitse aanval tijdens de Tweede Wereldoorlog aan het westfront. De operatie begon op 31 december 1944 en vond plaats in de regio’s Rijnland-Palts, Elzas en Lotharingen, gebieden die zowel Duitsland als Frankrijk omvatten. Operation Northwind eindigde op 25 januari 1945 met een Duitse nederlaag. Het belangrijkste doel van de aanval, het doorbreken van de linies van de geallieerde troepen, werd niet bereikt.
Inhouds opgave
De strategische achtergrond
Na de beslissende wending van de Slag om de Ardennen eind december 1944, werd het voor de Duitse legerleiding duidelijk dat hun offensief tegen de geallieerden aan de westelijke frontlinie dreigde te falen. De situatie voor de Duitse troepen verslechterde snel, en de Amerikaanse strijdkrachten hadden belangrijke posities heroverd. Op dat moment besloot Adolf Hitler dat een nieuwe aanval noodzakelijk was om de Duitse nederlaag in de Ardennen te voorkomen en druk te verlichten op het front in het noorden.
Op 21 december 1944 kreeg de Duitse opperbevelhebber in het westen het bevel om een offensief te lanceren tegen het zuidelijke deel van het Amerikaanse front. Dit gebied werd verdedigd door het Amerikaanse Zevende Leger, dat door het recente Ardennenoffensief sterk was uitgerekt. Door aan te vallen in dit dun bezette gebied hoopten de Duitsers de geallieerden te verrassen en hen tot terugtrekking te dwingen, waarmee het strategische tij zou kunnen keren. Hitler benadrukte tijdens een bijeenkomst op 28 december 1944 in zijn hoofdkwartier Adlerhorst dat het vernietigen van de geallieerde troepen het voornaamste doel van de operatie was, en niet slechts het behalen van een symbolische overwinning.
Doelstellingen van Operation Northwind
Het Duitse plan voor Operation Northwind was ambitieus. Het doel was om door de linies van het Amerikaanse Zevende Leger en het Franse Eerste Leger te breken. De aanval was gericht op de Vogezen en de Elzassische vlakte, met als ultieme doel de strategisch belangrijke stad Straatsburg te veroveren. Himmler, de leider van de Duitse SS, had persoonlijk beloofd dat Straatsburg voor 30 januari 1945 zou worden ingenomen. Dit zou vervolgens de weg vrijmaken voor een nog grotere aanval, Unternehmen Zahnarzt (Operatie Tandarts), die bedoeld was om diep door te dringen in de geallieerde linies en het Amerikaanse Derde Leger te vernietigen.
Operation Northwind was echter niet slechts een geïsoleerde aanval. Het werd gecoördineerd met andere Duitse offensieven, zoals Operatie Bodenplatte, een luchtaanval bedoeld om de geallieerde luchtmacht in Noordwest-Europa uit te schakelen. Samen zouden deze operaties de geallieerde oorlogsvoering ernstig verstoren en de mogelijkheid scheppen voor verdere Duitse successen in het westen.
Het verloop van de Duitse aanval
Operation Northwind begon op 31 december 1944, met een gezamenlijke aanval van de Duitse Legergroep G, onder bevel van Generaloberst Johannes Blaskowitz, en de Legergroep Opper-Rijn, geleid door SS-leider Heinrich Himmler. Deze aanval richtte zich op een 110 kilometer lange frontlinie die werd verdedigd door het Amerikaanse Zevende Leger, dat door eerdere operaties al sterk was uitgedund.
Door het verloop van de Slag om de Ardennen had generaal Dwight D. Eisenhower, de opperbevelhebber van de geallieerde strijdkrachten in Europa, gedwongen het Zevende Leger troepen en materieel naar het noorden te sturen om de Amerikaanse legers in de Ardennen te versterken. Dit had als gevolg dat de Amerikaanse linies in het zuiden, waar Operation Northwind werd gelanceerd, kwetsbaar en onderbemand waren.
Op dezelfde dag dat de grondtroepen met hun aanval begonnen, lanceerde de Duitse Luftwaffe (luchtmacht) een grootschalige operatie onder de naam Operatie Bodenplatte. Deze operatie was gericht op het vernietigen van de geallieerde luchtmacht in Noordwest-Europa, maar net als Operation Northwind zou ook deze aanval zijn belangrijkste doelstellingen niet bereiken.
Intensivering van de strijd
De eerste aanvallen van de Duitse troepen waren succesvol in het terugdringen van de Amerikaanse verdediging. Drie korpsen van het Duitse Eerste Leger (onderdeel van Legergroep G) voerden de aanval uit, en tegen 9 januari 1945 was ook het XXXIX Panzerkorps (39e Pantserkorps) zwaar betrokken bij de gevechten. Tegen 15 januari waren minstens 17 Duitse divisies, waaronder pantser- en bergdivisies, betrokken bij de gevechten in de regio, inclusief de Colmar Pocket, een gebied ten zuiden van Straatsburg waar de Duitsers nog steeds stand hielden.
Een belangrijke sector van het front bevond zich rondom de dorpen Rittershoffen en Hatten, gelegen aan de oostelijke uitlopers van de Vogezen. Hier voerde het 125e regiment van de 21e Pantserdivisie onder bevel van kolonel Hans von Luck een aanval uit om de Amerikaanse bevoorradingsroutes naar Straatsburg af te snijden. De geallieerde verdediging in dit gebied werd gevoerd door de Amerikaanse 79e Infanteriedivisie, ondersteund door de 14e Pantserdivisie en elementen van de 42e Infanteriedivisie.
De strijd om Rittershoffen en Hatten werd een van de bloedigste veldslagen van Operation Northwind. Duitse en Amerikaanse troepen bevochten elkaar in zware straatgevechten, waarbij beide partijen delen van de dorpen innamen terwijl de burgerbevolking zich schuilhield in kelders. Kolonel von Luck noemde deze gevechten later “een van de zwaarste en meest kostbare gevechten die ik ooit heb meegemaakt.”
Versterkingen en terugtrekking
De situatie voor het Amerikaanse Zevende Leger werd steeds kritieker. Generaal Eisenhower, bezorgd over de mogelijkheid dat het leger volledig vernietigd zou worden, besloot verscheidene uitgeputte divisies uit de Ardennen naar het zuiden te sturen om versterkingen te bieden. Deze divisies, waaronder de 79e Infanteriedivisie en de 14e Pantserdivisie, hadden echter zwaar geleden onder eerdere gevechten, en hun aankomst werd vertraagd door logistieke problemen en het winterweer.
Ondanks deze versterkingen besloot het Amerikaanse Zevende Leger op 21 januari 1945 om hun linies bij Rittershoffen en Hatten te verlaten. Het bevel werd gegeven om zich terug te trekken naar nieuwe verdedigingsposities langs de zuidelijke oever van de Moder-rivier, waar de geallieerden hun verdediging konden hergroeperen.
Het einde van Operation Northwind
Tegen 25 januari 1945 kwam Operation Northwind tot een einde. De Duitse opmars was gestopt nadat de Amerikaanse 222e Infanterieregiment de laatste Duitse aanval bij Haguenau had weten tegen te houden. Voor hun dappere optreden tijdens deze slag ontving het regiment de Presidential Unit Citation, een hoge Amerikaanse militaire onderscheiding voor uitzonderlijke moed.
Ondanks dat de Duitse aanvallen in de regio Elzas en Lotharingen fel waren en enige vooruitgang hadden geboekt, bereikten de Duitse troepen hun belangrijkste doelstellingen niet. De strategische stad Straatsburg, een van de hoofddoelen van de Duitse aanval, bleef stevig in handen van de geallieerden. Hoewel de situatie aanvankelijk nijpend was voor het Amerikaanse Zevende Leger, konden zij zich hergroeperen en met de komst van versterkingen vanuit de Ardennen de Duitse aanvallen effectief afslaan.
De nasleep van Operation Northwind
Hoewel de geallieerden erin slaagden de Duitse opmars te stoppen, was de situatie in de regio nog steeds gespannen. Het zuidelijk gelegen Colmar Pocket, waar Duitse troepen zich hadden verschanst, bleef een punt van zorg voor de geallieerden. Pas in februari 1945 werd dit gebied door geallieerde troepen bevrijd, waardoor de Duitse aanwezigheid ten zuiden van Straatsburg volledig werd geëlimineerd.
De mislukking van Operation Northwind markeerde het einde van de laatste grote Duitse offensieve operaties aan het westfront. De Duitse troepen waren nu uitgeput, en hun strategische reserves waren vrijwel opgebruikt. De Slag om de Ardennen en Operation Northwind hadden niet alleen zware verliezen veroorzaakt in termen van manschappen en materieel, maar ook de laatste kansen voor een Duitse overwinning aan het westfront de kop ingedrukt.
Strategische impact
Operation Northwind had ook grote gevolgen voor de bredere oorlogsvoering in Europa. Hoewel de Duitsers de geallieerden tijdelijk onder druk hadden gezet, was de algemene situatie voor Duitsland op het westfront in 1945 hopeloos. Het Duitse offensief in de Ardennen, dat door Operation Northwind ondersteund had moeten worden, werd definitief afgeslagen, en de geallieerden hernamen snel het strategische initiatief. Tegen het voorjaar van 1945 begonnen de geallieerde troepen hun opmars naar Duitsland, met als hoogtepunt de inname van de Rijn en de uiteindelijke nederlaag van Nazi-Duitsland in mei 1945.
Het mislukken van Operation Northwind illustreerde de dramatische verslechtering van de Duitse oorlogsvoering. Terwijl de geallieerden steeds beter georganiseerd en uitgerust waren, worstelden de Duitsers met een gebrek aan middelen, reserves en luchtsteun. De Duitse troepen in het westen werden niet alleen overweldigd door numerieke overmacht, maar ook door een superieur georganiseerde vijand.
Conclusie: Het einde van de Duitse offensieve capaciteit
Operation Northwind was een laatste wanhopige poging van Nazi-Duitsland om de oorlog in het westen in hun voordeel te keren. Ondanks de aanvankelijke successen en de tijdelijke terugtrekkingen van Amerikaanse troepen, was de operatie een tactische en strategische mislukking. De Duitse strijdkrachten slaagden er niet in om hun belangrijkste doelstellingen te bereiken, zoals het veroveren van Straatsburg of het vernietigen van het Amerikaanse Zevende Leger. De geallieerden, hoewel aanvankelijk verrast en in moeilijkheden gebracht, herstelden zich snel en konden met de komst van versterkingen uit de Ardennen het Duitse offensief afslaan.
Operation Northwind benadrukte de uitgeputte staat van de Duitse strijdkrachten tegen het einde van de oorlog. Niet alleen hadden ze te maken met een steeds beter georganiseerde en uitgeruste geallieerde tegenstander, maar ook met een tekort aan brandstof, munitie en soldaten. De mislukking van deze laatste offensieve poging in het westen maakte de weg vrij voor de geallieerde opmars richting Duitsland en de uiteindelijke nederlaag van het Derde Rijk in mei 1945.
De nalatenschap van Operation Northwind is er een van vastberadenheid van beide partijen, waarbij de geallieerde strijdkrachten een laatste, fel offensief afsloegen in de lange weg naar de overwinning in Europa. Voor Duitsland betekende het een definitief verlies van de offensieve slagkracht aan het westfront, waarmee het einde van de oorlog slechts een kwestie van tijd was.
Bronnen en meer informatie
- Zaloga, Steven J. The Battle of the Bulge, 1944: Hitler’s Last Hope. Osprey Publishing, 2004.
- Cole, Hugh M. The Ardennes: Battle of the Bulge. Office of the Chief of Military History, U.S. Army, 1965.
- von Luck, Hans. Panzer Commander: The Memoirs of Colonel Hans von Luck. Dell Publishing, 1989.
- Weinberg, Gerhard L. A World at Arms: A Global History of World War II. Cambridge University Press, 1994.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: United States Military Academy, Public domain, via Wikimedia Commons
