Nasjonal Samling: De NSB van Noorwegen tijdens WOII

Nasjonal Samling: De NSB van Noorwegen tijdens WOII
Nasjonal Samling: De NSB van Noorwegen tijdens WOII

In de turbulente jaren voorafgaand aan en gedurende de Tweede Wereldoorlog, ontstond in Noorwegen een politieke beweging die een onuitwisbare indruk op de geschiedenis van het land zou achterlaten: Nasjonal Samling (NS). Opgericht in 1933 door Vidkun Quisling, een voormalig minister van Defensie en beroepsmilitair, vertegenwoordigde de NS de Noorse variant van de fascistische en nationaalsocialistische bewegingen die destijds in Europa opkwamen.

Oorsprong en Oprichting

De Vroege Jaren van Vidkun Quisling

Vidkun Quisling, geboren in 1887, was een figuur met een veelzijdige achtergrond, variërend van militaire dienst tot internationale diplomatie. Voordat hij Nasjonal Samling oprichtte, had Quisling een indrukwekkende carrière, inclusief een periode als militair attaché in de Sovjet-Unie en als humanitair werker in Oekraïne. Zijn ervaringen in Rusland en de daaropvolgende politieke en sociale ontwikkelingen in Europa hadden een diepe invloed op zijn politieke overtuigingen en ambities.

De Oprichting van Nasjonal Samling

In mei 1933 werd Nasjonal Samling officieel opgericht. De partij combineerde nationalistische, fascistische en later nationaalsocialistische elementen in haar ideologie, met een sterke focus op de verheerlijking van het Noorse erfgoed en de noodzaak voor een autoritaire staat. Hoewel de NS in haar vroege jaren slechts marginale steun genoot onder de Noorse bevolking, zorgde de toenemende politieke en economische onzekerheid in Europa ervoor dat de beweging langzaam aan invloed won.

Ideologie en Doelstellingen

Nationalisme en Autoritarisme

Centraal in de ideologie van Nasjonal Samling stond een diepgeworteld Noors nationalisme, vermengd met elementen van autoritarisme. Quisling en zijn volgelingen droomden van een Noorwegen dat gedomineerd werd door een sterke staat, die de traditionele Noorse waarden zou beschermen tegen externe invloeden en interne verdeeldheid. Dit autoritaire staatsmodel werd verondersteld de Noorse samenleving te zuiveren en te verenigen onder één nationaal doel.

Invloeden van het Fascisme en Nationaalsocialisme

Hoewel de NS oorspronkelijk werd gepresenteerd als een nationalistische beweging, begon het al snel fascistische en nationaalsocialistische elementen in haar ideologie op te nemen, vooral na de machtsovername van de Nazi’s in Duitsland in 1933. Deze invloeden manifesteerden zich in het streven naar raciale zuiverheid, anti-semitisme, en de bewondering voor autoritaire leiderschap. De NS zag in Adolf Hitler en het Duitse nationaalsocialisme een model voor wat zij voor Noorwegen voor ogen hadden.

Sociaal-Economische Visie

Op sociaal-economisch gebied pleitte Nasjonal Samling voor een corporatistische staat, waarin de economie en het sociale leven georganiseerd zouden zijn in corporaties die de verschillende sectoren van de samenleving vertegenwoordigden. Deze visie was bedoeld om zowel de klassenstrijd te overwinnen als een harmonieuze samenleving te creëren, geleid door de principes van nationale solidariteit en samenwerking tussen verschillende maatschappelijke groepen.

De Rol van Nasjonal Samling Tijdens de Tweede Wereldoorlog

Met de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende Duitse bezetting van Noorwegen in april 1940, kwam Nasjonal Samling op een kruispunt te staan. De partij en haar leider, Vidkun Quisling, namen een actieve rol op zich in de collaboratie met de Nazi-bezettingsmacht. Deze periode markeerde een donker hoofdstuk in de Noorse geschiedenis, waarin de NS een directe invloed had op het beleid en het dagelijks leven in bezet Noorwegen.

Quisling’s Machtsovername en Collaboratie

Direct na de Duitse invasie probeerde Vidkun Quisling de macht in Noorwegen over te nemen door een staatsgreep, waarbij hij zichzelf uitriep tot minister-president. Hoewel deze poging initieel mislukte door gebrek aan steun, zowel van de Noorse bevolking als van de Duitse bezetters, werd Quisling later, met steun van de Nazi’s, alsnog de leider van het Noorse collaboratieregime. Gedurende de oorlogsjaren werkte Nasjonal Samling nauw samen met de bezetters, waarbij de partij een sleutelrol speelde in de implementatie van de Nazi-ideologie in Noorwegen.

Impact op de Noorse Samenleving

Onder het bewind van Nasjonal Samling werden diverse maatregelen ingevoerd die diepe sporen achterlieten in de Noorse samenleving. De NS introduceerde bijvoorbeeld rassenwetten en nam actief deel aan de vervolging van Joden en andere minderheden. Daarnaast werd de partij betrokken bij de rekrutering van Noorse burgers voor de Waffen-SS en andere Nazi-militaire eenheden. Deze acties leidden tot een diepgaande verdeeldheid in de Noorse samenleving, die nog jaren na de oorlog voelbaar was.

Verzet tegen Nasjonal Samling en de Bezetters

De aanwezigheid en het beleid van Nasjonal Samling riepen ook sterk verzet op onder de Noorse bevolking. Dit verzet manifesteerde zich zowel in passieve vormen, zoals het boycotten van NS-leden en het negeren van hun bevelen, als in actieve vormen, waaronder sabotageacties en deelname aan de georganiseerde verzetsbeweging. Het Noorse verzet speelde een cruciale rol in het ondermijnen van de inspanningen van Nasjonal Samling en de Nazi-bezetters, wat uiteindelijk bijdroeg aan de bevrijding van Noorwegen.

Nasleep en Nalatenschap van Nasjonal Samling

Na de bevrijding van Noorwegen in mei 1945 werd Nasjonal Samling ontbonden en haar leden, inclusief Vidkun Quisling, werden gearresteerd en berecht voor hun rol in de collaboratie met de Nazi-bezetters. De processen die volgden, markeerden een belangrijke periode van nationale verzoening en rechtvaardigheid, maar lieten ook diepe littekens na in de Noorse samenleving. In dit laatste deel onderzoeken we de nasleep van de Tweede Wereldoorlog voor Nasjonal Samling, de juridische en maatschappelijke gevolgen voor haar leden, en de blijvende impact van de partij op Noorwegen.

De Rechtszaken en Berechting

De meest prominente rechtszaak was die tegen Vidkun Quisling zelf, die beschuldigd werd van hoogverraad tegen Noorwegen en samenwerking met de vijand. In oktober 1945 werd Quisling ter dood veroordeeld en later geëxecuteerd, een lot dat hij deelde met enkele andere topfiguren van Nasjonal Samling. Deze processen dienden als een krachtige boodschap van rechtvaardigheid, maar openden ook debatten over vergiffenis, gerechtigheid, en hoe een samenleving verdergaat na zulke diepe verraad en verdeeldheid.

Maatschappelijke Gevolgen en Verzoening

De nasleep van de oorlog en de berechting van Nasjonal Samling-leden leidden tot een lange periode van maatschappelijke reflectie in Noorwegen. Families en gemeenschappen waren vaak verdeeld door loyaliteiten aan de bezetters of het verzet, en de re-integratie van voormalige NS-leden in de Noorse samenleving was een complex proces. Deze periode van nationale verzoening legde de nadruk op het belang van democratische waarden, de rechtsstaat, en de noodzaak om de donkere hoofdstukken van de geschiedenis te herinneren als lessen voor toekomstige generaties.

Nalatenschap en Herinnering

De nalatenschap van Nasjonal Samling in het hedendaagse Noorwegen is complex. Monumenten, musea, en educatieve programma’s benadrukken de noodzaak om de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, inclusief de rol van Nasjonal Samling, niet te vergeten. Dit dient als een waarschuwing tegen de gevaren van extremisme, nationalisme, en autoritarisme. Tegelijkertijd herinnert het Noorse volk zich de kracht van verzet, de waarde van vrijheid, en de betekenis van nationale eenheid.

Conclusie

Nasjonal Samling vertegenwoordigt een donker hoofdstuk in de Noorse geschiedenis, gekenmerkt door verraad, collaboratie, en de tragische gevolgen van extremisme. De nasleep van de Tweede Wereldoorlog en de berechting van haar leden onderstrepen het belang van gerechtigheid en nationale verzoening. De herinnering aan deze periode dient als een krachtige herinnering aan de waarde van democratie en de gevaren van totalitaire ideologieën. Door de geschiedenis van Nasjonal Samling te bestuderen, kunnen we lessen trekken die relevant blijven in de strijd tegen hedendaags extremisme en in de voortdurende inspanningen om een meer inclusieve en verdraagzame samenleving te bouwen.

Bronnen

  1. Dahl, H.F. (1995). Quisling: A Study in Treachery. Cambridge University Press.
  2. Hayes, P. (2011). How Was It Possible? A Holocaust Reader. University of Nebraska Press.
  3. Nøkleby, B. (2002). Skutt blir den…: Tysk bruk av dødsstraff i Norge 1940-45. Aschehoug.
  4. Afbeelding: Ssolbergj, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons