Karel Lodewijk Napoleon Bonaparte, beter bekend als Napoleon III, speelde een cruciale rol in de Franse en Europese geschiedenis van de 19e eeuw. Hij was president van de Franse Republiek van 1848 tot 1852 en regeerde vervolgens als keizer van het tweede Franse keizerrijk van 1852 tot 1870. Als neef van Napoleon I probeerde hij het roemrijke verleden van zijn familie nieuw leven in te blazen.
Inhouds opgave
Jeugd en ballingschap
Napoleon III werd geboren op 20 april 1808 in Parijs, als zoon van Lodewijk Napoleon, koning van Holland, en Hortense de Beauharnais, dochter van Joséphine de Beauharnais. Hij had twee oudere broers, Napoleon Karel en Napoleon Lodewijk. Het huwelijk van zijn ouders was ongelukkig, en in 1807 gingen ze uit elkaar. Zijn vader was afwezig bij zijn geboorte en doop.
Na de val van Napoleon I in 1815, en door de wet van 12 juli 1816 onder Lodewijk XVIII, werden de Bonapartes voor altijd uit Frankrijk verbannen. Bij overtreding dreigde de doodstraf. Hortense verhuisde met haar kinderen naar Duitsland en later naar Zwitserland. Hier groeide Napoleon III op, en door zijn verblijf aan het Bodenmeer en in Augsburg sprak hij vloeiend Duits.
In 1830 brak de Julirevolutie uit en Lodewijk Filips I werd koning van Frankrijk. Voor de Bonaparte-familie was een rol in de Franse politiek ondenkbaar. Dit veranderde na de dood van Napoleon II in 1832. Schrijvers zoals Victor Hugo droegen bij aan de heropleving van de napoleontische legende in de Franse literatuur.
Eerste politieke en militaire pogingen
Napoleon III maakte in 1836 zijn eerste poging tot een staatsgreep. In Straatsburg probeerde hij steun te winnen van het leger om Lodewijk Filips I af te zetten. De poging mislukte, en hij werd naar de Verenigde Staten verbannen. Na de dood van zijn moeder in 1837 keerde hij terug naar Europa en vestigde zich in Engeland, waar hij het werk Idées Napoléoniennes publiceerde.
In 1840 probeerde Napoleon opnieuw een coup te plegen, deze keer bij Boulogne-sur-Mer, maar ook deze poging mislukte. Hij werd gevangengenomen en veroordeeld tot levenslange opsluiting in het kasteel van Ham. Tijdens zijn gevangenschap schreef hij politieke pamfletten en kreeg hij twee zonen met Eléonore Vergeot, een vrouw die in de gevangenis werkte. In 1846 wist hij te ontsnappen door zich te vermommen als schilder en vluchtte naar Engeland.
De revolutie van 1848 en het presidentschap
De Februarirevolutie van 1848 leidde tot het aftreden van Lodewijk Filips I en het uitroepen van de tweede Franse Republiek. De politieke situatie werd instabiel, met verschillende groeperingen die om de macht streden. Hoewel Napoleon III aanvankelijk geen kandidaat was voor de parlementsverkiezingen, werden enkele familieleden van hem wel gekozen. In november 1848 won hij een zetel in de Assemblée Nationale en stelde zich kandidaat voor het presidentschap.
Met zijn bekende familienaam en de impopulariteit van zijn tegenstanders, waaronder generaal Cavaignac, won hij overtuigend de verkiezingen. Napoleon III werd de eerste Franse president die door het volk werd verkozen. In deze periode ondernam hij militaire acties, zoals het sturen van troepen naar Rome om de Italiaanse eenheidsstrijder Giuseppe Mazzini te verdrijven en paus Pius IX te ondersteunen.
De staatsgreep van 1851 en het tweede keizerrijk
Omdat de grondwet herverkiezing van de president verbood, stelde Napoleon III voor de termijn te verlengen. Het parlement, voornamelijk bestaande uit monarchisten, weigerde. Op 2 december 1851 pleegde hij een staatsgreep, waarbij hij het parlement ontbond en een volksraadpleging organiseerde. Ondanks controverse over de eerlijkheid van de stemming, werd hij met overgrote meerderheid als erfelijk keizer benoemd. Op 2 december 1852 werd het tweede Franse keizerrijk uitgeroepen.
Victor Hugo bekritiseerde Napoleon III fel en vluchtte naar Brussel, waar hij Napoléon le Petit schreef, een pamflet tegen het regime. Onder Napoleon III begon Frankrijk misdadigers te verbannen naar strafkolonies zoals Duivelseiland en Nieuw-Caledonië.
Politiek en buitenlands beleid
Napoleon III’s buitenlands beleid was gericht op het herstellen van de Franse macht en invloed in Europa. In 1853 begon de Krimoorlog, waarbij Frankrijk samen met het Verenigd Koninkrijk en het Ottomaanse Rijk tegen Rusland vocht. De oorlog eindigde met een overwinning voor Frankrijk en zijn bondgenoten. Daarnaast versterkte Napoleon III de Franse invloed in Zuidoost-Azië en Noord-Afrika, waar gebieden zoals Algerije werden gekoloniseerd.
In 1858 overleefde hij een mislukte aanslag door de Italiaanse revolutionair Felice Orsini. De gebeurtenis beïnvloedde Napoleon III’s visie op de Italiaanse eenheid. In samenwerking met de Piëmontese premier Camillo di Cavour voerde hij een succesvolle oorlog tegen Oostenrijk, wat leidde tot de toevoeging van Savoye en Nice aan Frankrijk.
Binnenlands beleid en modernisering
Napoleon III voerde een ambitieuze modernisering van Frankrijk door. Parijs werd herbouwd door baron Haussmann, die brede boulevards aanlegde om opstanden beter te kunnen onderdrukken en de stad een moderne uitstraling te geven. Daarnaast werd het spoorwegnet uitgebreid, wat bijdroeg aan de economische ontwikkeling.
Zijn beleid was echter niet zonder controverse. De bevolking en liberalen eisten meer politieke vrijheid. In 1860 begon Napoleon concessies te doen door een meer liberale koers te varen en de persvrijheid te vergroten. Dit was deels een poging om zijn positie te behouden te midden van groeiende interne oppositie.
Nederlagen en het einde van het keizerrijk
De interventie in Mexico, die begon in 1861, bleek een mislukking. Napoleon III had Maximiliaan van Oostenrijk gesteund als keizer van Mexico, maar deze werd in 1867 geëxecuteerd nadat de Verenigde Staten diplomatieke druk hadden uitgeoefend en de lokale weerstand aanhield.
De Frans-Duitse Oorlog van 1870 markeerde het einde van Napoleon III’s heerschappij. Frankrijk verklaarde de oorlog aan Pruisen, maar was slecht voorbereid. De Pruisische troepen, beter georganiseerd en uitgerust, versloegen het Franse leger snel. Napoleon III werd gevangengenomen na de slag bij Sedan in september 1870. Drie dagen later stortte het keizerrijk in, en de derde Franse Republiek werd uitgeroepen.
Ballingschap en overlijden
Na zijn vrijlating in maart 1871 ging Napoleon III in ballingschap naar Engeland. Hij overleed op 9 januari 1873 in Chislehurst, 64 jaar oud. Hij werd begraven in de Sint-Michaelsabdij te Farnborough. Zijn zoon, Napoleon Eugène Lodewijk, werd door de bonapartisten uitgeroepen tot ‘Napoleon IV’, maar zou nooit regeren.
Betekenis voor Frankrijk
Napoleon III liet een gemengd erfgoed achter. Zijn buitenlandse politiek droeg bij aan de verzwakking van de Franse positie in Europa, met name door de nederlaag tegen Pruisen en de annexatie van Elzas-Lotharingen. Zijn binnenlandse beleid zorgde echter voor modernisering en economische groei. De renovatie van Parijs door Haussmann vormde de stad tot het moderne stadsbeeld dat we nu kennen. Zijn spoorweginvesteringen stimuleerden handel en vervoer.
Conclusie
Napoleon III was een complex figuur die door zowel overwinningen als nederlagen zijn stempel drukte op de Franse en Europese geschiedenis. Zijn tijd aan de macht kenmerkte zich door ambitie, maar ook door strategische fouten die uiteindelijk leidden tot het einde van zijn regime.
Bronnen
- Afbeelding: See page for author, Public domain, via Wikimedia Commons
- (fr) Anceau, Eric, Napoléon III, un Saint-Simon à cheval, Parijs, Tallandier, 2008.
- (fr) Choisel, Francis, La Deuxième République et le Second Empire au jour le jour, Parijs, CNRS Éditions, 2015.
- (fr) Girard, Louis, Napoléon III, Parijs, Fayard, 1986.
- (fr) Tulard, Jean (dir.), Dictionnaire du Second Empire, Parijs, Fayard, 1995, 1348 p.
- Jeannick Vangansbeke, Woeste wellustelingen. De Franse ideologie onder Napoleon III, Uitgeverij Aspekt, 2016. ISBN 978-94-6153-876-5.
- Bronnen Mei1940
