Maximilian Alexander Friedrich Wilhelm, ook bekend als Maximiliaan von Baden (10 juli 1867 – 6 november 1929), was een Duitse prins, generaal en politicus. Hij stond vooral bekend als de laatste kanselier van het Duitse Rijk tijdens het einde van de Eerste Wereldoorlog en speelde een cruciale rol in de overgang naar de Weimarrepubliek. Maximiliaan werd geboren in de groothertogelijke familie von Baden en was de beoogde troonopvolger van het Groothertogdom Baden. In oktober en november 1918 diende hij kort als kanselier van het Duitse Rijk en premier van Pruisen. Tijdens deze periode speelde hij een sleutelrol in de onderhandelingen voor vrede aan het einde van de oorlog, gebaseerd op de Veertien Punten van de Amerikaanse president Woodrow Wilson.
Inhouds opgave
Vroege leven en opvoeding
Maximiliaan werd geboren op 10 juli 1867 in Baden-Baden als zoon van Prins Wilhelm Max von Baden en Prinses Maria Maximilianovna van Leuchtenberg. Hij ontving een humanistische opleiding op het gymnasium en studeerde vervolgens rechten en cameralisme aan de Universiteit van Leipzig. Als lid van de adellijke familie was hij voorbestemd voor een publieke en militaire carrière.
In de jaren 1890 was Maximiliaan een van de potentiële huwelijkskandidaten voor Victoria Alix van Hessen-Darmstadt, kleindochter van koningin Victoria van het Verenigd Koninkrijk. Alix wees hem echter af omdat zij verliefd was op Nicolaas II, de toekomstige tsaar van Rusland. Deze afwijzing markeerde een belangrijk moment in Maximiliaans persoonlijke leven, maar hij ging later toch een huwelijk aan met Prinses Marie Louise van Hannover en Cumberland in 1900, voornamelijk om dynastieke redenen.
Begin van militaire en politieke carrière
Maximiliaan trad na zijn studies toe tot het leger en diende als officier in het Pruisische leger. Na de dood van zijn oom, Groothertog Frederik I von Baden, in 1907, werd hij de vermoedelijke troonopvolger van het Groothertogdom Baden. Hij nam ook de functie van president op zich van de Eerste Badische Kamer, het hogerhuis van het parlement von Baden. In 1911 verliet hij de actieve militaire dienst met de rang van generaal-majoor.
Rol tijdens de Eerste Wereldoorlog
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 diende Maximiliaan als stafofficier bij het XIVe Korps van het Duitse leger, dat troepen uit Baden omvatte. Zijn militaire carrière werd echter onderbroken door gezondheidsproblemen, waardoor hij zich al snel terugtrok uit actieve dienst. Vanaf 1914 begon hij zijn werk voor krijgsgevangenen en werd hij erevoorzitter van het Duitse Rode Kruis in Baden.
Maximiliaans liberale houding bracht hem regelmatig in conflict met de conservatieve legerleiding onder Paul von Hindenburg en Erich Ludendorff. Hij verzette zich bijvoorbeeld tegen de hervatting van onbeperkte duikbootoorlogvoering in 1917, die leidde tot de Amerikaanse oorlogsverklaring aan Duitsland.
Maximiliaan als kanselier
Benoeming tot kanselier
In september 1918, toen het Duitse front dreigde in te storten, trad kanselier Georg von Hertling af. Met de steun van invloedrijke figuren, waaronder Ludendorff, werd Maximiliaan benoemd tot kanselier van het Duitse Rijk op 3 oktober 1918. Hoewel hij ernstige twijfels had over de haalbaarheid van de plannen van de legerleiding, accepteerde hij de functie onder druk van keizer Wilhelm II.
Maximiliaan vormde een nieuwe regering met vertegenwoordigers van de meerderheidspartijen in de Rijksdag (SPD, Centrumpartij en de Fortschrittliche Volkspartei). Zijn voornaamste taak was het onderhandelen van een wapenstilstand op basis van de Veertien Punten van president Wilson, om zo een einde te maken aan de oorlog.
De ondergang van het Duitse Rijk
Maximiliaan vond zichzelf snel in een politieke storm. Terwijl hij onderhandelingen probeerde aan te gaan met de geallieerden, verslechterde de binnenlandse situatie. De keizer en de legerleiding waren verdeeld over de vraag of de oorlog moest worden voortgezet. Terwijl Maximiliaan aandrong op een wapenstilstand, bleven de militaire leiders, zoals Ludendorff, oproepen tot doorvechten, wat leidde tot verwarring en frustratie binnen de regering.
Op 26 oktober 1918, na een confrontatie met Ludendorff, dwong Maximiliaan hem tot aftreden. De situatie in Duitsland verslechterde echter snel door de Kielse matrozenopstand, die op 30 oktober begon en de revolutionaire onrust in het land aanwakkerde. Het leger en de monarchie verloren snel hun greep op de situatie, en de kans op een revolutie nam toe.
Revolutie en aftreden van Maximiliaan
Op 9 november 1918, met revolutionaire troepen die Berlijn naderden, besloot Maximiliaan tot een drastische stap. Zonder de keizer te raadplegen, kondigde hij de troonsafstand van Wilhelm II aan om verdere chaos te voorkomen. Hij droeg zijn ambt over aan Friedrich Ebert, de leider van de SPD, die een republikeinse regering vormde om de orde te herstellen.
Dit was een cruciaal moment in de Duitse geschiedenis, omdat het zowel het einde van het keizerrijk als de geboorte van de Weimarrepubliek markeerde. Hoewel Maximiliaans tijd als kanselier kort en turbulent was, speelde hij een sleutelrol in de overgang van een monarchie naar een parlementaire democratie.
Het leven na de politiek
Na zijn ontslag als kanselier trok Maximiliaan zich terug uit de politiek. Hij weigerde een zetel in de Weimar Nationale Vergadering en richtte zich op educatieve en filantropische projecten. In 1920 stichtte hij samen met Kurt Hahn de Schule Schloss Salem, een prestigieuze kostschool in Baden, die de nieuwe intellectuele elite van Duitsland moest opleiden.
Maximiliaan publiceerde ook verschillende boeken, waaronder Völkerbund und Rechtsfriede (1919) en Erinnerungen und Dokumente (1927), waarin hij reflecteerde op zijn politieke ervaringen en visie op internationale vrede.
Maximiliaans nalatenschap en overlijden
Op 6 november 1929 overleed Maximiliaan op 62-jarige leeftijd in Salem. Hij liet een gemengd nalatenschap achter. Hoewel hij tijdens zijn kanselierschap vaak werd bekritiseerd vanwege zijn zwakke optreden en gebrek aan politieke ervaring, erkennen historici tegenwoordig zijn cruciale rol in de vreedzame overgang naar de Weimarrepubliek. Zijn inzet voor het humanitaire werk tijdens de Eerste Wereldoorlog en zijn educatieve bijdragen na de oorlog hebben ook een blijvende impact gehad.
Conclusie
Maximiliaan von Baden was een sleutelfiguur in een van de meest turbulente periodes in de Duitse geschiedenis. Hoewel hij zelf niet actief zocht naar macht of politieke roem, werd hij door de omstandigheden gedwongen om een centrale rol te spelen in het beëindigen van de Eerste Wereldoorlog en het vormgeven van het post-keizerlijke Duitsland. Zijn korte termijn als kanselier markeerde het einde van een tijdperk en het begin van een nieuwe, kwetsbare democratie.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding: Bundesarchiv, Bild 183-R04103 / CC-BY-SA 3.0, CC BY-SA 3.0 DE, via Wikimedia Commons
- Bronnen Mei1940
