De Kyūshū Q1W Tōkai (東海, “Oostelijke Zee”) was een landgebaseerd patrouillebommenwerpervliegtuig, specifiek ontworpen voor anti-onderzeeër operaties (ASW) door de Japanse Keizerlijke Marine tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het toestel kreeg van de geallieerden de codenaam Lorna. Hoewel het vliegtuig qua uiterlijk enige gelijkenis vertoonde met de Duitse Junkers Ju 88 middelzware bommenwerper, was de Q1W Tōkai een veel kleiner vliegtuig met aanzienlijk verschillende ontwerpeigenschappen. Dit artikel biedt een gedetailleerd overzicht van de ontwikkeling, technische specificaties, operationele geschiedenis en varianten van de Kyūshū Q1W Tōkai.
Inhouds opgave
Ontwerp en Ontwikkeling
De ontwikkeling van de Kyūshū Q1W Tōkai begon in september 1942, toen de Japanse Keizerlijke Marine opdracht gaf voor de bouw van een nieuw maritiem patrouillevliegtuig, aangeduid als de Navy Experimental 17-Shi Patrol Plane. Dit was in reactie op de toenemende dreiging van geallieerde onderzeeërs die Japanse scheepsroutes verstoorden. De eerste testvlucht vond plaats in september 1943, en het vliegtuig werd uiteindelijk in dienst genomen in januari 1945, een periode waarin Japan wanhopig op zoek was naar effectieve middelen om de geallieerde onderzeebootbedreiging het hoofd te bieden.
Het vliegtuig werd ontworpen met twee laagvermogen motoren, waardoor het in staat was om langdurig op lage snelheid te vliegen, een cruciale eigenschap voor anti-onderzeeboot missies waarbij gedetailleerde oppervlakteverkenningen nodig waren. De Q1W Tōkai was relatief eenvoudig qua constructie, wat bijdroeg aan de mogelijkheid om het snel in productie te nemen.
Technische Specificaties
De Kyūshū Q1W Tōkai was een licht en compact vliegtuig, ontworpen om operationele flexibiliteit en efficiëntie te bieden tijdens langdurige patrouilles. Hieronder volgen de algemene technische specificaties van het vliegtuig:
Algemene kenmerken:
- Bemanning: 3
- Lengte: 12,09 m (39 ft 8 in)
- Spanwijdte: 16 m (52 ft 6 in)
- Hoogte: 4,12 m (13 ft 6 in)
- Vleugeloppervlak: 38,2 m² (411 sq ft)
- Leeggewicht: 3.102 kg (6.839 lb)
- Maximaal gewicht: 5.318 kg (11.724 lb)
- Motoren: 2 × Hitachi GK2 Amakaze 31, 9-cilinder luchtgekoelde radiale zuigermotoren, elk met een vermogen van 455 kW (610 pk)
- Propellers: 3-bladige propellers met variabele spoed
Prestaties:
- Maximumsnelheid: 322 km/h (200 mph, 174 kn)
- Bereik: 1.342 km (834 mi, 725 nmi)
- Dienstplafond: 4.490 m (14.730 ft)
- Klimsnelheid: 3,8 m/s (750 ft/min)
- Vleugelbelasting: 126 kg/m² (26 lb/sq ft)
- Vermogen/gewicht verhouding: 0,19 kW/kg (0,12 hp/lb)
Bewapening:
- 1 × 7,7 mm Type 92 machinegeweer, achterwaarts gericht
- 1 of 2 × 20 mm Type 99 kanonnen, vast gemonteerd, naar voren gericht
- 2 × 250 kg (550 lb) bommen of dieptebommen
Sensoren
- Type 3 Model 1 MAD (Magnetic Anomaly Detector) (KMX)
- Type 3 Ku-6 Model 4 Radar
- ESM antenne-uitrusting (Electronic Support Measures)
De Kyūshū Q1W Tōkai was een bijzonder interessant vliegtuig vanwege zijn geavanceerde sensoren, die speciaal waren ontworpen om onderzeeboten te bestrijden. De combinatie van het Type 3 Model 1 Magnetic Anomaly Detector (MAD), het Type 3 Ku-6 Model 4 radar en de ESM (Electronic Support Measures) antenne-uitrusting maakte dit toestel tot een krachtig wapen tegen de toenemende dreiging van geallieerde onderzeeboten. Hieronder wordt uitgelegd waarom deze sensoren het vliegtuig zo effectief maakten.
Type 3 Model 1 MAD (Magnetic Anomaly Detector)
De Magnetic Anomaly Detector (MAD) was een van de belangrijkste instrumenten aan boord van de Q1W Tōkai. Dit systeem detecteerde afwijkingen in het aardmagnetisch veld veroorzaakt door grote metalen objecten, zoals onderzeeboten. Wanneer een onderzeeboot zich onder water bevond, veranderde deze het lokale magnetisch veld, wat door de MAD kon worden opgemerkt. Dit maakte het mogelijk om onderzeeboten op te sporen, zelfs wanneer ze zich stil en diep onder water verborgen hielden. MAD-systemen waren bijzonder nuttig in situaties waarin andere detectiemethoden, zoals radar, beperkt waren vanwege de waterdiepte of de reflectieve eigenschappen van water.
Type 3 Ku-6 Model 4 Radar
De Type 3 Ku-6 Model 4 radar was een cruciaal onderdeel van de detectiecapaciteiten van de Q1W Tōkai. Deze radar was specifiek ontworpen om oppervlakte-objecten te detecteren, waaronder onderzeeboten die op periscoopdiepte opereerden of net onder het wateroppervlak bleven. De radar zond elektromagnetische golven uit en ontving de terugkaatsing van deze golven wanneer ze een object op het wateroppervlak raakten. Hierdoor kon het vliegtuig onderzeeboten lokaliseren op afstanden waar visuele observatie onmogelijk was, vooral bij slecht zicht of ‘s nachts. De integratie van radar in vliegtuigen zoals de Q1W Tōkai betekende een enorme verbetering in de capaciteit om vijandelijke onderzeeboten te detecteren en te volgen.
ESM Antenne-uitrusting (Electronic Support Measures)
De Electronic Support Measures (ESM) antenne-uitrusting was een belangrijk hulpmiddel voor het verzamelen van inlichtingen en het detecteren van vijandelijke communicatiesignalen. ESM-systemen detecteren en analyseren elektromagnetische emissies van vijandelijke radars, communicatiesystemen, en andere elektronische apparatuur. In het geval van de Q1W Tōkai was de ESM-uitrusting essentieel voor het opsporen van vijandelijke onderzeeboten die gebruik maakten van hun eigen radar- of communicatiesystemen. Door deze signalen te onderscheppen, kon de Q1W Tōkai de een peiling maken van vijandelijke onderzeeboten en rapporteren.
Samenspel van Sensortechnologieën
Het gecombineerde gebruik van de MAD, radar en ESM maakte de Q1W Tōkai bijzonder effectief in zijn rol als anti-onderzeebootvliegtuig. De MAD kon onderzeeboten (onderwater) opsporen die voor andere detectiesystemen onzichtbaar waren, terwijl de radar het mogelijk maakte om onderzeeboten (bovenwater) op grotere afstanden te detecteren en te volgen. De ESM-uitrusting versterkte dit door vijandelijke elektronische emissies op te sporen, waardoor de Q1W Tōkai een veelzijdig en effectief instrument was in de strijd tegen onderzeeboten.
Door deze geavanceerde sensortechnologieën was de Kyūshū Q1W Tōkai een van de meest geavanceerde vliegtuigen in zijn klasse tijdens de Tweede Wereldoorlog, en bood het een significante, hoewel beperkte, bijdrage aan de Japanse inspanningen om de geallieerde onderzeebootdreiging te weerstaan.
Operationele Geschiedenis
De Kyūshū Q1W Tōkai kwam laat in de Tweede Wereldoorlog in dienst, namelijk in januari 1945, en had daardoor een beperkte operationele geschiedenis. Het vliegtuig werd voornamelijk ingezet voor anti-onderzeebootpatrouilles in de Japanse wateren en aangrenzende gebieden. De lage snelheid en het lange uithoudingsvermogen maakten het geschikt voor langdurige missies waarbij vijandelijke onderzeeërs opgespoord en aangevallen konden worden.
Hoewel het vliegtuig specifiek was ontworpen voor anti-onderzeebootoperaties, was het door zijn late introductie niet in staat om een significante impact te maken op het verloop van de oorlog. Tegen de tijd dat het toestel operationeel werd, hadden de geallieerden al aanzienlijke vooruitgang geboekt in de onderzeebootoorlog, en Japan stond op het punt de oorlog te verliezen.
Vergelijking met andere Japanse Vliegtuigen
De Kyūshū Q1W Tōkai werd ontwikkeld in dezelfde periode als de K11W1 Shiragiku, een bommenwerpertrainingsvliegtuig dat later ook werd gebruikt in kamikaze-aanvallen. Daarnaast werd de Q3W1 Nankai (南海, “Zuidzee”) ontwikkeld, een gespecialiseerde anti-onderzeebootversie van de K11W. Deze vliegtuigen weerspiegelen de diversiteit in de Japanse luchtvaartstrategie, waarbij verschillende ontwerpen werden ontwikkeld om specifieke operationele behoeften te vervullen.
De Q3W1 Nankai was volledig van hout gebouwd en werd vernietigd tijdens een landingsongeluk tijdens zijn eerste vlucht, wat de beperkingen van sommige Japanse ontwerpen in deze periode benadrukt. Een ander vergelijkbaar project was de Mitsubishi Q2M1 “Taiyō”, afgeleid van de Mitsubishi Ki-67 Hiryū (bijgenaamd “Peggy”), een torpedobommenwerper. Dit ontwerp bereikte echter nooit het stadium van massaproductie en bleef beperkt tot de ontwerpfase.
Varianten van de Kyūshū Q1W Tōkai
De Kyūshū Q1W Tōkai kende verschillende varianten, die elk unieke kenmerken en aanpassingen hadden om te voldoen aan de specifieke operationele eisen:
- Q1W1: Dit was de prototypeversie van het vliegtuig, waarvan er slechts één werd gebouwd.
- Q1W1 Tōkai Model 11: Dit was het belangrijkste productiemodel, dat in grotere aantallen werd gebouwd en operationeel werd ingezet door de Japanse Keizerlijke Marine.
- Q1W2 Tōkai Model 21: Deze variant had staartvlakken van hout, een ontwerp dat bedoeld was om de schaarste aan strategische materialen te omzeilen. Er werden slechts een klein aantal van deze vliegtuigen geproduceerd.
- Q1W1-K Tōkai-Ren (Eastern Sea-Trainer): Dit was een trainingsversie van het vliegtuig, met een capaciteit voor vier bemanningsleden en een volledig houten constructie. Ook hiervan werd slechts één prototype gebouwd.
Conclusie
De Kyūshū Q1W Tōkai was een uniek Japans vliegtuig, ontworpen voor een specifieke taak in een cruciale periode van de Tweede Wereldoorlog. Ondanks zijn innovatieve ontwerp en het feit dat het het eerste vliegtuig was dat specifiek werd gebouwd voor anti-onderzeebootoperaties, kwam het te laat in dienst om een significante invloed te hebben op het verloop van de oorlog. De ontwikkeling van de Q1W weerspiegelt echter de inspanningen van de Japanse Keizerlijke Marine om de dreiging van geallieerde onderzeeërs te neutraliseren, zelfs in de laatste fase van de oorlog.
Hoewel de operationele geschiedenis van de Kyūshū Q1W Tōkai beperkt was, blijft het vliegtuig een belangrijk voorbeeld van de aanpassingen en innovaties die plaatsvonden in de Japanse luchtvaartindustrie tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Bronnen
- Francillon, René J. Japanese Aircraft of the Pacific War. London: Putnam & Company Ltd., 1970.
- Mikesh, Robert C., and Shorzoe Abe. Japanese Aircraft, 1910-1941. Annapolis: Naval Institute Press, 1990.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: Kyūshū Q1W Tōka public Domain Wiki Commens
