Kurt Gebhard Adolf Philipp Freiherr von Hammerstein-Equord (26 september 1878 – 25 april 1943) was een Duitse generaal die een periode diende als opperbevelhebber van de Reichswehr. Hij staat bekend als een vurig tegenstander van Hitler en het naziregime.
Baron von Hammerstein-Equord, geboren in een adellijke familie in Hinrichshagen, Mecklenburg-Strelitz, Duitsland in 1878, trad op 15 maart 1898 toe tot het Duitse leger. In 1907 trouwde Hammerstein met Maria von Lüttwitz, de dochter van Walther von Lüttwitz. Hij was verbonden aan de Generale Staf tijdens de Eerste Wereldoorlog en nam deel aan de Slag bij Turtucaia. Hammerstein-Equord was loyaal aan de Weimarrepubliek en verzette zich in 1920 tegen de putsch van Kapp-Lüttwitz.
Hij diende als stafchef van de 3e divisie vanaf 1924, als stafchef van het I Group Command in 1929 en als hoofd van de troepen in het ministerie van Oorlog vanaf 1929. Als goede vriend van Kurt von Schleicher werd hij in 1930 benoemd tot opperbevelhebber van de Reichswehr, ter vervanging van generaal Wilhelm Heye.
Hammerstein-Equord had een reputatie van onafhankelijkheid en indolentie, waarbij hij de voorkeur gaf aan jagen en schieten boven het werk van de administratie. Hij vertelde zijn vrienden dat het enige dat zijn carrière belemmerde “een behoefte aan persoonlijk comfort” was.
Hij was een afstandelijke en sarcastische man, bekend om zijn snijdende uitingen van minachting. Hammerstein-Equord beschouwde zichzelf als een dienaar van de Duitse staat, niet van zijn politieke partijen.
Hij was uiterst vijandig tegenover de nazi-partij en verwees naar de nazi’s als “die bende criminelen” en “die smerige varkens”, de laatste een toespeling op de homoseksuele neigingen van sommige SA-leiders. Hij verdiende de bijnaam “De Rode Generaal”, voor het verbroederen met de vakbonden.
Hammerstein-Equord waarschuwde Adolf Hitler in december 1932 persoonlijk tegen het berechten van een staatsgreep met illegale middelen, en beloofde dat hij in dat geval het bevel zou geven om te schieten. Hij stelde de Amerikaanse ambassadeur Frederic M. Sackett gerust.
Hammerstein-Equord waarschuwde president Paul von Hindenburg herhaaldelijk voor de gevaren van het benoemen van Hitler tot kanselier. In reactie daarop had Hindenburg Hammerstein-Equord verzekerd, dat “hij niet eens zou overwegen om van die Oostenrijkse korporaal de minister van defensie of de kanselier te maken”.
Nauwelijks vier dagen later, op 30 januari 1933, vormde Hitler op verzoek van Hindenburg een kabinet als Duitse bondskanselier en nazi-leider, in coalitie met de conservatieve Duitse Nationale Volkspartij. Vanwege zijn verzet tegen Hitler werd Hammerstein-Equord op 31 januari 1934 gedwongen zijn ambt neer te leggen. Op 10 september 1939 werd hij teruggeroepen naar militaire dienst als General Officer Commanding Army Detachment A.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Hammerstein-Equord betrokken bij verschillende complotten om Hitler omver te werpen. Hij probeerde Hitler herhaaldelijk te verleiden tot een bezoek aan een versterkte basis onder zijn bevel langs de Siegfriedlinie van het westelijk front.
Hij vertrouwde de gepensioneerde voormalige stafchef van het leger en de leidende samenzweerder kolonel-generaal Ludwig Beck toe dat “een dodelijk ongeluk zal gebeuren” wanneer de Führer zijn basis bezoekt. Maar Hitler ging nooit in op de uitnodiging van Hammerstein-Equord. Hij werd overgeplaatst naar het commando in Wehrkreis (Defensie District) VIII in Silezië, waarna hij op persoonlijk bevel door Hitler van zijn bevel werd ontheven vanwege zijn “negatieve houding ten opzichte van het nationaal-socialisme”. Hij werd actief in het Duitse verzet en werkte samen met Carl Friedrich Goerdeler.
Hammerstein-Equord overleed op 25 april 1943 in Berlijn aan kanker. Zijn familie weigerde een officiële begrafenis op de Berlijnse begraafplaats Invalidenfriedhof omdat dit zou hebben betekend dat zijn kist door de Reichskriegsflagge met het hakenkruis zou zijn bedekt. Zo werd hij begraven op het kerkhof van de familie in Steinhorst, Nedersaksen. Hitler beval het sturen van een krans met een condoleanceboodschap, maar de krans was niet te zien op de begrafenis omdat deze door hammersteins familie in de Berlijnse metro was ‘vergeten’.
Heinrich Brüning, leider van de katholieke centrumpartij, die tussen 1930 en 1932 als Duits kanselier diende, noemde Hammerstein-Equord “de enige man die Hitler kon verwijderen – een man zonder zenuwen”. Volgens de herinneringen van zijn zoon Kunrat von Hammerstein nam Hammerstein-Equord ontslag uit de Club van Adel toen ze hun niet-Arische leden in 1934 of 1935 uitwierpen en spraken van “georganiseerde massamoord” op de Joden vóór de zomer van 1942.
Hij voorzag zijn dochter Maria-Therese von Hammerstein-Paasche van de namen van Joden die gepland stonden voor deportatie of arrestatie, zodat ze hen kon waarschuwen of verbergen. Twee van zijn zonen, Ludwig en Kunrat, namen deel aan een mislukt complot om Hitler te doden en het naziregime te vervangen door een nieuwe regering op 20 juli 1944, en ontvluchtten Duitsland in de nasleep ervan. Zijn weduwe en twee jongere kinderen werden vervolgens gedeporteerd naar een concentratiekamp en vrijgelaten toen de geallieerden de kampen in 1945 bevrijdden.
Als chef van het opperbevel van het leger hield Hammerstein-Equord toezicht op de samenstelling van het Duitse handboek voor militaire eenheidscommando (Truppenführung), gedateerd 17 oktober 1933. Hij bedacht een speciaal classificatieschema voor zijn mannen:
Ik verdeel mijn officieren in vier klassen; de slimme, de luie, de ijverige en de domme. Meestal komen twee van deze kwaliteiten samen. De officieren die slim en ijverig zijn, zijn geschikt voor de hoogste stafbenoemingen. Degenen die dom en lui zijn, vormen ongeveer 90% van elk leger in de wereld en ze kunnen worden gebruikt voor routinewerk. De man die slim en lui is, is echter voor het allerhoogste commando; hij heeft het temperament en de zenuwen om met alle situaties om te gaan. Maar wie dom en ijverig is, is een bedreiging en moet onmiddellijk worden verwijderd!
