De jaren 1936 tot 1939 waren een periode van grote spanning en veranderingen in Europa. Gedurende deze tijd voerde Duitsland, onder leiding van Adolf Hitler, een reeks agressieve territoriale uitbreidingen uit die de kaart van Europa ingrijpend veranderden. In dit artikel zullen we deze gebeurtenissen in detail onderzoeken, met specifieke aandacht voor de opsplitsing van Tsjechoslowakije, de bezetting van het Memelgebied en de annexatie van Oostenrijk.
Inhouds opgave
De opkomst van nazi-Duitsland
De machtsovername van Hitler
Adolf Hitler werd in januari 1933 benoemd tot kanselier van Duitsland. Zijn nationaalsocialistische partij, beter bekend als de nazi’s, streefde naar de oprichting van een sterk, verenigd Duitsland en het herstel van de Duitse macht en prestige na de nederlaag in de Eerste Wereldoorlog. Een van Hitlers belangrijkste doelstellingen was het herwinnen van verloren Duits grondgebied en het creëren van een groot Duits rijk, oftewel het Derde Rijk.
Herbewapening en militarisering
Een van de eerste stappen die Hitler ondernam na zijn machtsovername was het starten van een massale herbewapening van Duitsland. In 1935 introduceerde hij de dienstplicht opnieuw, en begon hij met de opbouw van een krachtig leger, ondanks dat dit in strijd was met het Verdrag van Versailles, dat Duitsland na de Eerste Wereldoorlog werd opgelegd. Het Verdrag beperkte namelijk sterk de omvang en de kracht van het Duitse leger.
De annexatie van Oostenrijk: Anschluss
De weg naar Anschluss
De eerste grote stap in de territoriale expansie van nazi-Duitsland was de annexatie van Oostenrijk in 1938, ook wel bekend als de Anschluss. De Nazi-partij had in Oostenrijk al enige steun, en Hitler zag het als zijn geboorterecht om zijn geboorteland bij Duitsland te voegen.
De gevolgen van de Anschluss
In maart 1938 marcheerden Duitse troepen Oostenrijk binnen zonder enige vorm van weerstand. De Anschluss werd gepresenteerd als een hereniging van Duitse volkeren, en veel Oostenrijkers verwelkomden de Duitse troepen met open armen. De annexatie van Oostenrijk werd door de internationale gemeenschap grotendeels onopgemerkt gelaten, wat Hitler verder aanmoedigde in zijn expansiedrift.
De opsplitsing van Tsjechoslowakije
De Sudetencrisis
Een van de meest omstreden acties van nazi-Duitsland was de opsplitsing van Tsjechoslowakije. In 1938 richtte Hitler zijn aandacht op de Sudetenland, een regio in Tsjechoslowakije met een grote etnisch Duitse bevolking. Hij beweerde dat deze Duitsers onderdrukt werden en riep op tot hun bescherming door Duitsland.
Het Verdrag van München
In september 1938 werd de Sudetencrisis besproken tijdens de Conferentie van München, waarbij Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië en Duitsland aanwezig waren. Zonder vertegenwoordiging van Tsjechoslowakije werd besloten dat de Sudetenland aan Duitsland werd overgedragen in een poging vrede te bewaren en verdere oorlog te vermijden. Deze beslissing werd later gezien als een vorm van appeasement die Hitler alleen maar verder aanmoedigde.
De bezetting van het Memelgebied
Historische achtergrond van Memel
Het Memelgebied, gelegen aan de Baltische Zee, was een strategisch belangrijk gebied dat na de Eerste Wereldoorlog onder beheer van de Volkenbond kwam. In 1923 werd het gebied echter geannexeerd door Litouwen, wat Duitsland als een onrechtvaardige handeling beschouwde. Hitler had de herovering van Memel dan ook hoog op zijn lijst staan.
Het ultimatum aan Litouwen
Op 20 maart 1939 gaf Duitsland Litouwen een ultimatum om het Memelgebied terug te geven aan Duitsland. Geconfronteerd met de dreiging van een militaire invasie, gaf Litouwen toe en stond het gebied zonder verzet af. Op 22 maart 1939 marcheerden Duitse troepen het gebied binnen, en de annexatie werd een feit.
De volgende stappen: Invasie van Polen
De Molotov-Ribbentroppact
In een schokkende ontwikkeling tekenden nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie op 23 augustus 1939 het Molotov-Ribbentroppact. Dit niet-aanvalsverdrag bevatte een geheime clausule waarin de twee grootmachten Polen onderling verdeelden. Dit verdrag stelde Hitler in staat om zijn plannen voor de invasie van Polen te realiseren zonder de dreiging van een tweefrontenoorlog.
De aanval op Polen
Op 1 september 1939 viel Duitsland Polen binnen, wat het begin markeerde van de Tweede Wereldoorlog. De aanval werd gekenmerkt door de blitzkrieg-tactiek, waarbij snelle en verwoestende aanvallen met tanks en luchtmacht werden uitgevoerd. Twee dagen later verklaarden Groot-Brittannië en Frankrijk de oorlog aan Duitsland, waarmee het conflict zich verder uitbreidde.
Internationale reacties en gevolgen
Het falen van appeasement
De internationale gemeenschap, met name Groot-Brittannië en Frankrijk, werd bekritiseerd vanwege hun beleid van appeasement. Door in te stemmen met Hitlers eisen tijdens de Sudetencrisis en andere gelegenheden, hoopten zij oorlog te vermijden. Dit beleid bleek echter ineffectief, omdat het Hitler juist aanmoedigde om zijn agressieve expansie voort te zetten.
Versterking van de asmogendheden
De snelle successen van Duitsland in deze periode versterkten de positie van de asmogendheden (Duitsland, Italië en Japan). Italië, onder leiding van Benito Mussolini, sloot zich steeds nauwer aan bij Duitsland, wat leidde tot verdere militaire samenwerking en gezamenlijke agressieve strategieën in Europa en daarbuiten.
De Duitse expansie naar het oosten
De herbezetting van het Rijnland
Een van de eerste stappen die Hitler nam in zijn expansiedrang was de herbezetting van het Rijnland in maart 1936. Dit gebied was door het Verdrag van Versailles gedemilitariseerd, maar Hitler negeerde dit verbod en stuurde troepen naar het gebied. Deze actie werd door Frankrijk en Groot-Brittannië niet beantwoord met militaire actie, wat Hitler verder aanmoedigde in zijn expansieplannen.
De annexatie van Sudetenland en Tsjechië
Na de annexatie van het Sudetenland in 1938, richtte Hitler zijn blik op de rest van Tsjechoslowakije. In maart 1939 bezette Duitsland de rest van het land, waardoor Tsjechoslowakije ophield te bestaan als onafhankelijke staat. Deze agressieve expansie versterkte Hitlers positie en liet zien dat de internationale gemeenschap weinig deed om zijn acties tegen te houden.
De internationale politieke dynamiek
Het Verdrag van München en appeasement
Het Verdrag van München van 1938, waarbij Groot-Brittannië en Frankrijk instemden met de annexatie van Sudetenland door Duitsland, wordt vaak gezien als het hoogtepunt van de appeasementpolitiek. Premier Neville Chamberlain van Groot-Brittannië geloofde dat door aan Hitlers territoriale eisen toe te geven, een grotere oorlog kon worden vermeden. Deze strategie bleek echter desastreus en versterkte alleen maar de agressie van nazi-Duitsland.
De reacties van de Sovjet-Unie
De Sovjet-Unie, onder leiding van Joseph Stalin, keek met argwaan naar de Duitse expansie in Europa. Ondanks de ideologische verschillen tussen het communistische regime in de Sovjet-Unie en het fascistische Duitsland, besloten de twee landen tot een niet-aanvalsverdrag om tijd te winnen voor verdere militaire voorbereidingen. Dit leidde uiteindelijk tot de Molotov-Ribbentroppact, waarin ook geheime afspraken werden gemaakt over de verdeling van invloedssferen in Oost-Europa.
De invasie van Polen en het begin van de Tweede Wereldoorlog
De Duitse blitzkrieg
De invasie van Polen op 1 september 1939 markeerde het begin van de Tweede Wereldoorlog. Duitsland gebruikte een nieuwe militaire strategie, bekend als blitzkrieg, die gericht was op snelle en beslissende overwinningen door het gebruik van gepantserde eenheden en luchtaanvallen. Polen werd snel overweldigd door de Duitse troepen, ondanks dappere pogingen tot verzet.
De Sovjet-invasie van Oost-Polen
Op 17 september 1939 viel de Sovjet-Unie Oost-Polen binnen, zoals overeengekomen in de geheime clausules van de Molotov-Ribbentroppact. Deze gecoördineerde aanval tussen Duitsland en de Sovjet-Unie leidde tot de volledige bezetting en opdeling van Polen. Deze gebeurtenis liet de brute realiteit zien van de collaboratie tussen de twee totalitaire regimes.
De gevolgen van de Duitse agressie
Politieke en militaire gevolgen
De agressieve acties van Duitsland tussen 1936 en 1939 hadden verregaande gevolgen voor de politieke en militaire dynamiek in Europa. De herbezetting van het Rijnland, de Anschluss van Oostenrijk, de opsplitsing van Tsjechoslowakije en de invasie van Polen toonden aan dat Hitler vastbesloten was om een groot Duits rijk op te bouwen, ongeacht de kosten.
De internationale reactie
De internationale gemeenschap, vooral Groot-Brittannië en Frankrijk, werd gedwongen hun beleid van appeasement te heroverwegen. De invasie van Polen leidde uiteindelijk tot de oorlogsverklaring aan Duitsland, wat het begin markeerde van een langdurig en bloedig conflict dat de hele wereld in zijn greep zou houden.
Conclusie en reflectie op de Duitse agressie (1936-1939)
Het einde van de appeasement politiek
De jaren van 1936 tot 1939 waren cruciaal in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog. De internationale gemeenschap, met name Groot-Brittannië en Frankrijk, onderging een drastische verandering in hun benadering van de Duitse agressie. Het falen van de appeasementpolitiek werd pijnlijk duidelijk met de invasie van Polen, wat aantoonde dat concessies aan Hitler slechts tijdelijk werkten en uiteindelijk tot grotere conflicten leidden.
Het belang van de geografische veranderingen
De kaart van Europa veranderde drastisch door de acties van nazi-Duitsland. Deze veranderingen hadden niet alleen directe gevolgen voor de landen die onder Duitse controle kwamen, maar ook voor de geopolitieke verhoudingen in Europa. De annexaties en bezettingen zorgden voor een herverdeling van macht en invloedsferen die de aanloop naar een grootschalig conflict versnelden.
De impact op de burgerbevolking
Naast de politieke en militaire implicaties, hadden de Duitse agressies ook verwoestende effecten op de burgerbevolking van de betrokken landen. Miljoenen mensen werden geconfronteerd met onderdrukking, verlies van vrijheid en uiteindelijk de verschrikkingen van de oorlog. De annexaties van Oostenrijk en Sudetenland, evenals de invasie van Polen, brachten grootschalige deportaties en repressie met zich mee, wat de menselijke tol van deze agressieve politiek benadrukt.
Bronnen en verder lezen
- Shirer, W. L. (1960). The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany. Simon and Schuster.
Een uitgebreide en gedetailleerde geschiedenis van de opkomst van het nazisme in Duitsland, met een diepgaande analyse van de politieke en militaire ontwikkelingen van 1936 tot 1939. - Kershaw, I. (2000). Hitler: 1936-1945 Nemesis. W. W. Norton & Company.
Dit boek biedt een grondige biografie van Adolf Hitler en onderzoekt zijn rol in de agressieve expansie van Duitsland in de jaren voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog. - Evans, R. J. (2008). The Third Reich at War: 1939-1945. Penguin Press.
Een analyse van de periode van de Tweede Wereldoorlog met speciale aandacht voor de impact van de Duitse militaire strategieën en hun gevolgen voor Europa. - Bullock, A. (1991). Hitler and Stalin: Parallel Lives. Alfred A. Knopf.
Deze biografieën van Hitler en Stalin bieden inzicht in de relatie tussen nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie, met speciale aandacht voor de Molotov-Ribbentroppact.
Afbeelding
De bijgevoegde kaart van Europa toont de Duitse agressies en annexaties tussen 1936 en 1939. Deze visuele weergave helpt bij het begrijpen van de geografische veranderingen die plaatsvonden en de impact die deze hadden op de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog.
