HMS Victorious, een vliegdekschip van de Illustrious-klasse, speelde een centrale rol in de maritieme geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en daarna. Gebouwd onder het Marineprogramma van 1936, was zij de derde in haar klasse, na HMS Illustrious en Formidable.Het vierde schip in de Illustrious-klasse was HMS Indomitable.
Dit schip werd een symbool van technologische innovatie en strategisch belang binnen de Royal Navy. Victorious werd gebouwd bij de scheepswerf Vickers-Armstrong in Newcastle upon Tyne en te water gelaten in 1939. Door de behoefte aan escortevaartuigen voor de Slag om de Atlantische Oceaan werd de indienststelling uitgesteld tot 1941. Gedurende haar diensttijd speelde Victorious een sleutelrol in verschillende militaire operaties, van de Atlantische tot de Stille Oceaan.
Inhouds opgave
Ontwerp, Constructie en Eerste Operaties
Ontwerp en Technologische Innovaties
HMS Victorious maakte deel uit van de Illustrious-klasse, een serie vliegdekschepen die in de jaren 1930 werd ontwikkeld om tegemoet te komen aan de behoeften van een moderne marine. Het ontwerp weerspiegelde de lessen die waren geleerd tijdens de Eerste Wereldoorlog en hield rekening met de opkomst van luchtmacht als een cruciale factor in zeeslagen. Een van de belangrijkste kenmerken van deze klasse was het gepantserde vliegdek, dat bescherming bood tegen vijandelijke luchtaanvallen, een duidelijke vooruitgang ten opzichte van eerdere ontwerpen.
Het schip beschikte over een goede bewapening en radar, waaronder het vroege Type 79 radar Dit maakte het mogelijk om vijandelijke vliegtuigen op grote afstand te detecteren en de eigen luchtvleugel te coördineren. Victorious was ontworpen met een maximale snelheid van 30,5 knopen, aangedreven door zes Admiralty-ketels en drie stoomturbines. Haar luchtafweer omvatte een reeks 4,5-inch kanonnen en automatische wapens zoals de 40 mm Bofors, die haar een sterke verdediging gaven tegen luchtaanvallen.
Bouw en Lancering
De bouw van HMS Victorious begon op 4 mei 1937 bij Vickers-Armstrong in Newcastle upon Tyne als onderdeel van het Marineprogramma van 1936. Het project werd vertraagd door de beschikbaarheid van gepantserde platen, wat de voltooiing bemoeilijkte. Het schip werd uiteindelijk te water gelaten op 14 september 1939, kort na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Ondanks de haastige afwerking werd de voltooiing van het schip vertraagd door de noodzaak om prioriteit te geven aan escorteschepen voor de strijd in de Atlantische Oceaan. Victorious werd pas in maart 1941 in gebruik genomen.
Bij haar lancering was Victorious uitgerust om 36 vliegtuigen te dragen, waaronder de Fairey Fulmar en de torpedobommenwerpers van het type Fairey Swordfish. Deze toestellen zouden later een cruciale rol spelen in enkele van haar eerste grote operaties.
Eerste Missies: Jacht op de Bismarck
Een van de eerste opdrachten voor HMS Victorious was de deelname aan de jacht op het Duitse slagschip KMS Bismarck in mei 1941. Het slagschip, samen met de zware kruiser KMS Prinz Eugen, vormde een grote bedreiging voor de Britse scheepvaart in de Atlantische Oceaan. Ondanks dat Victorious pas enkele maanden operationeel was en haar luchtvleugel nog niet volledig op sterkte, werd ze ingezet in deze risicovolle operatie.
Op 24 mei 1941 lanceerde Victorious negen Fairey Swordfish-torpedovliegtuigen onder leiding van Eugene Esmonde om de Bismarck aan te vallen. Ondanks de beperkte ervaring van de bemanning en de zware luchtafweer van de Bismarck, slaagden de Swordfish erin een torpedo af te vuren die het Duitse schip beschadigde. Hoewel de schade minimaal was, vertraagde het de Bismarck voldoende om andere eenheden van de Royal Navy in staat te stellen haar uiteindelijk te vernietigen. Deze missie markeerde de eerste van vele succesvolle operaties van Victorious en toonde haar potentieel als strategisch wapen.
Operaties in het Noordpoolgebied
Na haar succes in de Atlantische Oceaan werd HMS Victorious ingezet in het noordpoolgebied om vitale konvooien te beschermen die voorraden naar de Sovjet-Unie brachten. De schepen die deelnamen aan deze konvooien stonden vaak onder zware druk van Duitse onderzeeërs en de Luftwaffe. In juli 1941 leidde Victorious een luchtaanval op de Noorse havens van Kirkenes en Petsamo om Duitse bevoorradingslijnen te verstoren. Hoewel deze missie aanzienlijke verliezen opleverde door hevige luchtafweer, onderstreepte het de strategische waarde van de Britse vliegdekschepen in het verstoren van vijandelijke operaties.
De bescherming van Arctische konvooien bleef een belangrijke taak voor Victorious gedurende de rest van 1941 en 1942. Met haar capaciteiten als vliegdekschip zorgde ze voor luchtdekking en voerde ze aanvallen uit op Duitse schepen en kustdoelen.
HMS Victorious in Operaties tegen Duitsland en Italië
Na haar inzet in het Arctische gebied speelde HMS Victorious een belangrijke rol in operaties in de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee. Deze regio’s waren cruciaal voor de geallieerde logistieke en militaire strategie. Een van de meest opvallende bijdragen van Victorious in deze periode was haar deelname aan Operation Pedestal in augustus 1942. Dit was een missie om Malta, dat onder zware belegering stond, van essentiële voorraden te voorzien.
Tijdens Operation Pedestal escorteerde Victorious een konvooi dat voortdurend werd aangevallen door vijandelijke vliegtuigen, onderzeeërs en oppervlakte-eenheden. Hoewel het konvooi aanzienlijke verliezen leed, was de missie succesvol in het leveren van voorraden die Malta in staat stelden te blijven opereren als een cruciaal steunpunt voor de geallieerden in de Middellandse Zee. HMS Victorious liep lichte schade op door luchtaanvallen, maar bleef operationeel.
Na de voltooiing van deze missie keerde Victorious terug naar Groot-Brittannië voor onderhoud en verbeteringen, waaronder een van de meest significante upgrades van haar oorlogsdienst.
Installatie van de Aircraft Direction Room (ADR)
Tijdens een revisie in september 1942 werd HMS Victorious uitgerust met een Aircraft Direction Room (ADR). Dit was een van de eerste toepassingen van een gespecialiseerd centrum voor de coördinatie van vliegtuigen op een vliegdekschip binnen de Royal Navy. Van hieruit werden jachtvliegtuigen (bijvoorbeeld Fairey Fulmar, later Seafire of Hellcat) naar hun doelen geleid en werd het luchtruim rond het vliegdekschip bewaakt. De effectiviteit van de ADR droeg bij aan de verdediging tegen aanvallen van vijandelijke bommenwerpers en torpedovliegtuigen; daarmee had het een grote invloed op de slagkracht en overlevingskans van vliegdekschepen.
De ADR maakte gebruik van radar, HF/DF en radioverbindingen om vliegtuigen effectief te leiden tijdens operaties. Dit systeem was vergelijkbaar met wat later bekend werd als het Combat Information Center (CIC) in de Amerikaanse marine, maar had zijn eigen Britse kenmerken en functies. In de Tweede Wereldoorlog groeide het belang van radar. De ADR (of vergelijkbare commandocentra) zorgde ervoor dat de binnenkomende radar- en verkenningsgegevens real-time konden worden omgezet in bevelen aan vliegtuigbemanningen. Met als doel een effectieve samenwerking tussen de verschillende eenheden te waarborgen en missies te optimaliseren.
HMS Victorious in de Stille Oceaan
Samenwerking met de Amerikaanse Marine
In 1943 kreeg HMS Victorious een bijzondere opdracht toen ze werd uitgeleend aan de Amerikaanse marine. Na zware verliezen van Amerikaanse vliegdekschepen in de Slag om de Santa Cruz-eilanden, waaronder de USS Hornet, ontstond een dringende behoefte aan versterking. HMS Victorious werd naar de Verenigde Staten gestuurd voor een korte refit in Norfolk. Hier werd ze aangepast aan Amerikaanse standaarden, waaronder de installatie van luchtafweergeschut, radar en communicatieapparatuur. Ook werden haar arrestor wires versterkt om zwaardere Amerikaanse vliegtuigen zoals de Grumman Avenger te kunnen ondersteunen.
Tijdens haar dienst bij de Amerikaanse marine kreeg Victorious de informele naam “USS Robin”, een symbolische benaming die haar tijdelijke samenwerking benadrukte. In de Stille Oceaan ondersteunde ze operaties die gericht waren op het terugdringen van Japanse posities en het versterken van de geallieerde aanwezigheid.
Operaties in de Stille Oceaan
Na haar aankomst in Pearl Harbor in maart 1943 werd HMS Victorious onderdeel van Carrier Division 1, samen met USS Saratoga. Haar eerste missies omvatten patrouilles en aanvallen in het zuidwestelijke Pacifische gebied, waaronder de ondersteuning van Operation Cartwheel, een reeks offensieven tegen Japanse bolwerken in de Salomonseilanden en de Bismarck-archipel.
Tijdens de invasie van New Georgia in juli 1943 bleef Victorious bijna een maand onafgebroken operationeel. Gedurende deze periode voerde ze meer dan 600 luchtmissies uit en legde meer dan 12.000 mijl af. Hoewel ze geen directe confrontaties had met de Japanse vloot, speelde ze een belangrijke rol in het veiligstellen van strategische gebieden.
Terugkeer naar Groot-Brittannië
Na haar succesvolle inzet in de Stille Oceaan keerde HMS Victorious in september 1943 terug naar Groot-Brittannië. De ervaring die haar bemanning had opgedaan in samenwerking met de Amerikaanse marine, bracht waardevolle inzichten voor toekomstige Britse operaties. Na haar terugkeer onderging Victorious een uitgebreide refit om haar technologie en operationele capaciteiten te moderniseren.
Operaties in Zuidoost-Azië
In 1944 sloot HMS Victorious zich aan bij de Britse Oostelijke Vloot. Ze nam deel aan aanvallen op Japanse bases in Zuidoost-Azië. Tijdens Operation Crimson in juli 1944 bombardeerden haar vliegtuigen strategische doelen in Sabang, waaronder vliegvelden en havenfaciliteiten. Deze aanvallen verstoorden de logistiek van de vijand en beperkten hun operationele mogelijkheden.
Gedurende de rest van 1944 en begin 1945 nam Victorious deel aan verschillende campagnes in de regio, waaronder luchtaanvallen op Sumatra en de Nicobaren. Haar bijdragen versterkten de geallieerde controle over de regio.
De Britse Pacifische Vloot
In 1945 werd HMS Victorious overgebracht naar de Britse Pacifische Vloot (BPF), die de geallieerde inspanningen in de eindfase van de oorlog tegen Japan ondersteunde. Tijdens Operatie Meridian voerden haar vliegtuigen aanvallen uit op Japanse olie-installaties in Sumatra. Deze operaties verstoorden de aanvoer van brandstof naar Japanse militaire eenheden.
In de Slag om Okinawa maakte HMS Victorious deel uit van Task Force 57. Ondanks herhaalde aanvallen door kamikazevliegtuigen bleef ze volledig operationeel dankzij haar gepantserde vliegdek. Haar vliegtuigen richtten zich op Japanse vliegvelden en militaire infrastructuur, wat de Amerikaanse landingen ondersteunde.
In juli 1945 namen vliegtuigen van HMS Victorious deel aan aanvallen op Japanse schepen en transportfaciliteiten in de Binnenzee. Hoewel de Britse Pacifische Vloot in een ondersteunende rol opereerde naast de Amerikaanse 3e Vloot, droegen deze aanvallen bij aan het ondermijnen van Japanse defensieve capaciteiten. Tijdens een van de missies werd het lichte vliegdekschip Kaiyo ernstig beschadigd, waardoor het uitgeschakeld werd voor de rest van de oorlog.
Victorious bleef actief tot de overgave van Japan in augustus 1945 en speelde een belangrijke rol in de geallieerde operaties in de laatste fase van de oorlog.
De Naoorlogse Periode en Het Einde van HMS Victorious
Terugkeer naar Groot-Brittannië
Na de overgave van Japan in augustus 1945 werd HMS Victorious ingezet voor humanitaire en logistieke taken. Ze repatrieerde Britse militairen en hun families vanuit het Verre Oosten en Australië naar Groot-Brittannië. Deze missies markeerden een vreedzame fase voor een schip dat een belangrijke rol had gespeeld in de geallieerde oorlogsvoering.
In januari 1947 werd Victorious uit actieve dienst genomen en opgenomen in de reservevloot. Ze bleef in deze status totdat de Britse marine een uitgebreid moderniseringsprogramma lanceerde om haar geschikt te maken voor de eisen van de Koude Oorlog.
Modernisering van HMS Victorious
Tussen 1950 en 1958 onderging HMS Victorious een grootschalige reconstructie, die haar veranderde in een vliegdekschip dat kon omgaan met de nieuwe generatie straalvliegtuigen. De modernisering omvatte een breed scala aan verbeteringen:
- Vliegdek: Een schuin vliegdek werd toegevoegd, wat de lancering en landing van meerdere vliegtuigen mogelijk maakte en haar operaties aanzienlijk verbeterde.
- Radar en Elektronica: Het schip kreeg Type 984 radar, destijds een van de meest geavanceerde driedimensionale radarsystemen. Dit verhoogde haar capaciteit om vijandelijke vliegtuigen en schepen te detecteren.
- Bewapening: De oude luchtafweergeschutten werden vervangen door modernere 3-inch kanonnen en Bofors-wapens.
- Mechanische Aanpassingen: Nieuwe Foster-Wheeler-ketels en verbeterde stoomkatapulten werden geïnstalleerd om straalvliegtuigen te ondersteunen.
Na haar modernisering werd Victorious opnieuw in dienst genomen en toegevoegd aan de Home Fleet. Ze werd een kernonderdeel van de Britse maritieme defensie tijdens de Koude Oorlog.
Operaties in de Koude Oorlog
In de jaren 1960 nam HMS Victorious deel aan verschillende operaties, waaronder Operation Vantage in 1961, waarin Groot-Brittannië Koeweit beschermde tegen mogelijke agressie van Irak. Daarnaast ondersteunde ze operaties in Zuidoost-Azië tijdens de Indonesisch-Maleisische Confrontatie. Hier diende ze als platform voor luchtoperaties die gericht waren op het beschermen van Maleisië tegen territoriale conflicten.
Victorious werkte regelmatig samen met bondgenoten, waaronder de Verenigde Staten, en voerde missies uit met vliegtuigen zoals de F-4 Phantom. Deze gezamenlijke operaties versterkten de interoperabiliteit van de geallieerde marines en toonden de veelzijdigheid van het schip.
Het Einde van HMS Victorious
Ondanks haar modernisering begon HMS Victorious te kampen met veroudering. De snelle technologische vooruitgang in de luchtvaart en marine maakte het moeilijk om haar relevant te houden. In november 1967, tijdens een refit, brak een kleine brand uit aan boord. Hoewel de schade gering was, werd de refit stilgelegd vanwege bezuinigingen in het defensiebudget en een afname van de Britse vloot.
In 1968 werd HMS Victorious officieel uit dienst genomen. Het schip werd in 1969 verkocht voor sloop en ontmanteld in Faslane. Hiermee kwam een einde aan de loopbaan van een schip dat meer dan drie decennia diende en een belangrijke rol speelde in zowel de Tweede Wereldoorlog als de Koude Oorlog.
Conclusie
HMS Victorious blijft een opmerkelijk voorbeeld van de evolutie van vliegdekschepen in de 20e eeuw. Haar indrukwekkende geschiedenis, van haar inzet in de jacht op de Bismarck tot haar rol in de Stille Oceaan en haar modernisering tijdens de Koude Oorlog, toont de strategische waarde van dit schip. Ze illustreert het aanpassingsvermogen van de Royal Navy en de technologische vooruitgang in maritieme oorlogsvoering.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding 1: RN official photographer Coote, R G G (Lt), Public domain, via Wikimedia Commons
- Afbeelding 2: See page for author, Public domain, via Wikimedia Commons
- Afbeelding 3: Priest, L C (Lt), Public domain, via Wikimedia Commons
- Afbeelding 4: not stated. Assumed Royal Navy., Public domain, via Wikimedia Commons
- Afbeelding 5: Priest, L C (Lt), Public domain, via Wikimedia Commons
- Hobbs, David (2013). British Aircraft Carriers: Design, Development and Service Histories. Barnsley: Seaforth Publishing. ISBN 978-1-84832-138-0.
- Garzke, William; Dulin, Robert (2019). Battleship Bismarck. Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 978-1-59114-569-1.
- Rohwer, Jürgen; Hümmelchen, Gerhard (1992). Chronology of the War at Sea 1939–1945. London: Greenhill Books. ISBN 978-1-85367-117-0.
- Chesneau, Roger (1998). Aircraft Carriers of the World, 1914 to the Present: An Illustrated Encyclopedia. London: Brockhampton Press. ISBN 978-1-86019-879-3.
- Sturtivant, Ray; Ballance, Theo (1994). The Squadrons of the Fleet Air Arm. Tonbridge: Air Britain (Historians). ISBN 978-0-85130-223-0.
- Hobbs, David (2011). The British Pacific Fleet: The Royal Navy’s Most Powerful Strike Force. Barnsley: Seaforth Publishing. ISBN 978-1-5267-0283-8.
- Hobbs, David (2018). HMS Victorious: Detailed in the Original Builder’s Plans. Barnsley: Seaforth Publishing. ISBN 978-1-5267-3734-2.
- Ruegg, Bob; Hague, Arnold (1993). Convoys to Russia 1941–1945. Kendal: World Ship Society. ISBN 978-0-905617-66-4.
- Bronnen Mei1940
