HMS Agamemnon was een pre-dreadnought slagschip van de Royal Navy, een van de laatste die gebouwd werd vóór de introductie van de revolutionaire HMS Dreadnought. Als onderdeel van de Lord Nelson-klasse vervulde ze dienst in de Eerste Wereldoorlog.
Inhouds opgave
Constructie en Technische Specificaties
Bestelling en Bouw
HMS Agamemnon werd besteld in 1904 en was de eerste oorlogsbodem die werd gebouwd door William Beardmore and Company op de scheepswerf in Dalmuir. De kiellegging vond plaats op 15 mei 1905, en het schip werd te water gelaten op 23 juni 1906. Hoewel de bouw vertraagd werd door arbeidsconflicten en de omleiding van belangrijke onderdelen naar de snelle afronding van de HMS Dreadnought, werd ze uiteindelijk in juni 1908 in dienst genomen.
Afmetingen en Vermogen
Het schip had een waterverplaatsing van 17.683 ton bij volle belasting en een lengte van 135,2 meter. Met een breedte van 24,2 meter en een diepgang van 8,2 meter was het ontworpen om aanzienlijke bescherming en slagkracht te bieden. HMS Agamemnon werd aangedreven door twee triple-expansie stoommachines, die samen een vermogen van 16.750 geïndiceerde paardenkrachten genereerden, wat haar een topsnelheid van 18 knopen (ongeveer 33 km/u) gaf.
Bewapening
De primaire bewapening bestond uit vier BL 12-inch Mk X kanonnen, geplaatst in twee dubbele geschuttorens. De secundaire bewapening omvatte tien BL 9,2-inch kanonnen, waarvan enkele in torens op de hoeken van de bovenbouw waren gemonteerd. Daarnaast had het schip 24 snelvuurkanonnen van 12 pond en vijf onderwater torpedobuizen met 23 torpedo’s aan boord.
Pantserbescherming
Het pantser van de HMS Agamemnon was ontworpen om zware gevechten te weerstaan. De gordel op de waterlijn was 305 mm dik, terwijl de geschuttorens en de commandotoren een pantserbescherming van maximaal 343 mm hadden. De dekken en schotten waren voorzien van een variërende dikte tussen 25 en 102 mm.
HMS Agamemnon: Eerste Wereldoorlog en de Dardanellen
Eerste Wereldoorlog: Defensieve Operaties
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in augustus 1914 werd HMS Agamemnon toegewezen aan het 5e Slagschipeskader van de Channel Fleet. Haar primaire taak was de bescherming van het transport van het Britse Expeditieleger (BEF) naar Frankrijk. Vanuit haar basis in Portland voerde ze patrouilles uit en bewaakte de zuidelijke havens van Engeland. Vanaf november 1914 werd ze tijdelijk gestationeerd in Sheerness om de Engelse kust te beschermen tegen een mogelijke Duitse invasie.
In deze periode bewees HMS Agamemnon haar waarde als een betrouwbare, hoewel enigszins verouderde, verdediger van Britse wateren. Haar aanwezigheid versterkte de beveiliging van Britse posities, voordat ze in 1915 werd overgeplaatst naar een theater met aanzienlijk intensievere gevechten: de Middellandse Zee.
De Dardanellen-campagne
Aankomst in de Middellandse Zee
In februari 1915 werd HMS Agamemnon samen met haar zusterschip HMS Lord Nelson naar de Middellandse Zee gestuurd om deel te nemen aan de Dardanellen-campagne. Dit offensief was gericht op het veroveren van de strategisch belangrijke waterweg tussen de Egeïsche Zee en de Zee van Marmara, waarmee de Ottomaanse hoofdstad Constantinopel bedreigd kon worden.
HMS Agamemnon arriveerde op 19 februari 1915 in Mudros, de belangrijkste basis van de geallieerden tijdens de campagne. Nog dezelfde dag nam ze deel aan de openingsbombardementen op de Ottomaanse forten die de ingang van de Dardanellen verdedigden.
Bombardementen en Slagkracht
Tijdens de gevechten op 25 februari 1915 werd HMS Agamemnon zwaar getroffen door Ottomaanse kanonnen. Ze incasseerde zeven treffers van 240 mm-granaten, die haar boven de waterlijn beschadigden en drie bemanningsleden doodden. Ondanks deze schade bleef ze operationeel en nam ze deel aan verdere bombardementen in maart, waaronder de belangrijke aanval van 18 maart 1915 op de binnenste Ottomaanse forten.
Tijdens deze slag kreeg ze twaalf treffers van een 152 mm-houwitserbatterij, waarvan vijf inslagen op haar pantser geen schade veroorzaakten. De overige granaten veroorzaakten echter aanzienlijke structurele schade, waaronder de tijdelijke uitschakeling van een van haar 12-inch kanonnen. Haar robuuste constructie maakte dat ze ondanks zware tegenstand haar gevechtscapaciteit grotendeels behield.
Ondersteuning van Landingsoperaties
Op 25 april 1915 speelde HMS Agamemnon een grote rol bij de amfibische landingen op de stranden van Gallipoli. Ze ondersteunde Britse en geallieerde troepen door Turkse artilleriebatterijen onder vuur te nemen. Gedurende de volgende maanden bleef ze actief betrokken bij artilleriesteun, waaronder bombardementen op Ottomaanse posities tijdens de Tweede Slag om Krithia in mei 1915.
Na een korte refit in Malta keerde ze in juni 1915 terug naar de gevechten en voerde verdere bombardementen uit op strategische doelen, zoals de Kavakbrug op 2 december. Deze acties onderbraken de Ottomaanse bevoorrading en communicatie naar het Gallipoli-schiereiland.
Laatste Operaties in de Dardanellen
Met het mislukken van de Dardanellen-campagne in januari 1916 werd HMS Agamemnon samen met andere Britse schepen overgeplaatst naar de nieuwe Eastern Mediterranean Squadron. Haar primaire taak was het beschermen van geallieerde posities in de regio en het bewaken van de doorgangen van de Dardanellen tegen een mogelijke uitbraakpoging door de Duitse slagkruiser SMS Goeben en de lichte kruiser SMS Breslau.
HMS Agamemnon: Middellandse Zee-operaties en Naoorlogse Dienst
Middellandse Zee-operaties (1916–1918)
Beveiliging van de Egeïsche Zee
Na de reorganisatie van de Britse vloot in de regio in 1916, werd HMS Agamemnon een sleutelelement van het Eastern Mediterranean Squadron, later bekend als het Aegean Squadron. Het schip werd voornamelijk ingezet voor de bescherming van geallieerde eilanden en het ondersteunen van troepen in Salonika. Ze voerde patrouilles uit om te voorkomen dat Duitse en Ottomaanse oorlogsschepen de Dardanellen zouden verlaten.
Tijdens deze operaties had HMS Agamemnon ook te maken met vijandelijke luchtaanvallen. Op 5 mei 1916 schoot ze de Duitse Zeppelin LZ-55 (ook bekend als LZ-85) neer tijdens een bombardementsmissie boven Salonika. Het luchtschip werd geraakt door een 12-pond granaat en crashte, een zeldzame prestatie voor een pre-dreadnought slagschip.
Mislukte Duitse Uitbraak
Een van de belangrijkste verantwoordelijkheden van HMS Agamemnon was het voorkomen van een uitbraakpoging door de SMS Goeben en SMS Breslau. Toen deze schepen op 20 januari 1918 hun poging waagden, was HMS Agamemnon echter niet in staat om op tijd uit te varen vanuit Mudros. De Duitse schepen slaagden erin om kortstondig uit de Dardanellen te ontsnappen, maar liepen op mijnen. De Breslau zonk, terwijl de Goeben zwaar beschadigd terugkeerde naar veilige wateren. Hoewel HMS Agamemnon hierbij geen directe rol speelde, bleef ze paraat voor soortgelijke incidenten.
Sluiting van de Ottomaanse Fronten
In oktober 1918 was HMS Agamemnon aanwezig in de noordelijke Egeïsche Zee, waar ze een prominente rol speelde bij de onderhandelingen voor de wapenstilstand tussen de geallieerden en het Ottomaanse Rijk. Op 30 oktober werd de Wapenstilstand van Mudros officieel ondertekend aan boord van het schip, waarmee een einde kwam aan de gevechten aan het Ottomaanse front. Deze gebeurtenis markeerde een belangrijk moment in haar dienstgeschiedenis en onderstreepte haar symbolische waarde als vertegenwoordiger van de Britse zeemacht.
Naoorlogse Dienst (1919–1927)
Terugkeer naar Groot-Brittannië en Reserve
Na de Eerste Wereldoorlog keerde HMS Agamemnon in maart 1919 terug naar het Verenigd Koninkrijk. Ze werd op 20 maart in Chatham uit dienst genomen en overgebracht naar de reservevloot. Haar status als een pre-dreadnought slagschip maakte haar steeds minder geschikt voor moderne maritieme oorlogsvoering, maar haar robuuste constructie bood mogelijkheden voor andere doeleinden.
Conversie tot Doelschip
In september 1918 had admiraal David Beatty, bevelhebber van de Grand Fleet, gepleit voor de bouw van een realistisch doelschip voor schietoefeningen. HMS Agamemnon werd uiteindelijk geselecteerd voor dit doel. Vanaf december 1920 onderging ze aanpassingen in de werf van Chatham Dockyard, waarbij ze werd omgebouwd tot een radiogestuurd doelschip.
Tijdens deze conversie werden haar bewapening en onnodige uitrusting verwijderd, en het schip werd uitgerust met radioapparatuur waarmee ze op afstand kon worden bestuurd. Hoewel ze niet bedoeld was om tot zinken te worden gebracht, werd HMS Agamemnon gebruikt om de effecten van verschillende kalibers op een slagschip te testen. Zo werd ze onder vuur genomen door onder meer de slagkruisers HMS Renown en HMS Repulse, en werden de effecten van luchtaanvallen met machinegeweren op schepen geanalyseerd.
Uit Dienst en Sloop
In december 1926 werd HMS Agamemnon vervangen als doelschip door de dreadnought HMS Centurion. Als het laatste pre-dreadnought slagschip van de Royal Navy werd ze in januari 1927 verkocht voor sloop aan J. Cashmore Ltd. in Newport, Zuid-Wales. Op 1 maart 1927 verliet ze Portsmouth Dockyard voor haar laatste reis naar de sloopwerf, waarmee een tijdperk van pre-dreadnought slagschepen definitief ten einde kwam.
Conclusie
HMS Agamemnon vertegenwoordigde het laatste tijdperk van de pre-dreadnought slagschepen binnen de Royal Navy. Hoewel haar ontwerp al verouderd was bij haar voltooiing, speelde ze een belangrijke rol in de Eerste Wereldoorlog, met name tijdens de Dardanellen-campagne en in de Middellandse Zee. Haar robuuste constructie en bewapening stelden haar in staat zware gevechten te doorstaan en bij te dragen aan enkele van de meest betekenisvolle maritieme operaties van die tijd. Haar dienstjaren eindigden in een unieke rol als radiogestuurd doelschip.
Bronnen en meer informatie
- Burt, R.A. (1988). British Battleships 1889–1904. Annapolis, MD: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-061-0.
- Gardiner, Robert & Gray, Randal (eds.) (1985). Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Annapolis, MD: Naval Institute Press. ISBN 0-85177-245-5.
- McBride, Keith (2005). “Lord Nelson and Agamemnon.” In: Jordan, John (ed.). Warship 2005. London: Conway. ISBN 1-84486-003-5.
- Afbeelding: Unknown photographer, Public domain, via Wikimedia Commons
- Bronnen Mei1940
