Op 24 maart 1933 werd een cruciaal moment in de geschiedenis van Duitsland en de wereld vastgelegd: de Machtigingswet werd aangenomen, waardoor Adolf Hitler dictatoriale macht kreeg. Deze gebeurtenis markeerde een keerpunt in de Duitse politiek en de opkomst van het naziregime, met verstrekkende gevolgen die nog decennialang voelbaar zouden zijn. Dit artikel duikt in de aanloop naar, de aanneming van, en de directe gevolgen van de Machtigingswet, met als doel een gedetailleerd beeld te schetsen van deze historische dag.
Inhouds opgave
Aanloop naar de Machtigingswet
De Rijksdagbrand
De weg naar de Machtigingswet begon met een dramatische gebeurtenis: de Rijksdagbrand op 27 februari 1933. De brand werd door de nazi’s gebruikt om een klimaat van angst en paniek te creëren, waardoor ze de communisten konden beschuldigen van het beramen van een revolutie. Dit gaf Hitler het voorwendsel om president Paul von Hindenburg te overtuigen van de noodzaak voor nooddecreten, waarmee de burgerlijke vrijheden werden ingeperkt en de politieke tegenstanders van de nazi’s onderdrukt.
De Verkiezingen van Maart 1933
Ondanks de onderdrukking van politieke tegenstanders en de heersende angst, slaagden de nazi’s er niet in om bij de verkiezingen van maart 1933 een absolute meerderheid te behalen. Echter, door een coalitie te vormen met de Duitse Nationale Volkspartij, hadden ze genoeg steun in de Rijksdag om te proberen hun macht verder uit te breiden.
De Aanneming van de Machtigingswet
Het Voorstel
De Machtigingswet, officieel de “Wet tot Opheffing van het Lijden van Volk en Rijk” genoemd, werd voorgesteld om de regering in staat te stellen wetten te passeren zonder tussenkomst van de Rijksdag of de president. Dit zou in theorie voor een periode van vier jaar gelden. Hitler promootte deze wet als een noodzakelijke stap om stabiliteit en orde in Duitsland te herstellen, in een tijd waarin het land te kampen had met economische depressie en politieke onrust.
De Stemming
De stemming over de Machtigingswet vond plaats op 24 maart 1933 in een sfeer die doordrongen was van intimidatie en druk van de kant van de nazi’s. De Rijksdag, deels samengekomen in de Kroll Opera vanwege de beschadiging van het Rijksdaggebouw door de brand, was omgeven door SA- en SS-troepen. Ondanks de afwezigheid van vele afgevaardigden door arrestatie of vlucht, en de uitsluiting van de Communistische Partij, werd de wet aangenomen met een overweldigende meerderheid.
De Machtigingswet vereiste een tweederdemeerderheid om aangenomen te worden. Met de steun van het Centrum en andere conservatieve en nationalistische partijen, verkreeg Hitler de nodige stemmen. De enige partij die collectief tegen stemde, was de Sociaaldemocratische Partij van Duitsland (SPD).
De Gevolgen van de Wet
De onmiddellijke gevolgen van de Machtigingswet waren diepgaand. Hitler had nu de macht om wetten te maken zonder parlementaire goedkeuring, wat de weg vrijmaakte voor de systematische eliminatie van alle politieke tegenstand en de vestiging van een totalitaire staat. Het begin van Hitlers dictatuur werd gekenmerkt door het verbieden van politieke partijen, het onderdrukken van vakbonden en het inrichten van concentratiekampen voor politieke gevangenen.
De Vestiging van een Totalitaire Staat
Met de Machtigingswet stevig op zijn plaats, begon Adolf Hitler en zijn naziregime aan de systematische opbouw van een totalitaire staat. De wet vormde de juridische basis voor de eliminatie van alle vormen van politieke oppositie en stelde de nazi’s in staat om de controle over te nemen op elk aspect van het Duitse leven. Dit omvatte de pers, de cultuur, de economie en het onderwijs, waarmee de fundamenten werden gelegd voor de indoctrinatie van de bevolking en de voorbereiding van Duitsland op oorlog.
De Onderdrukking van de Samenleving
De machtigingswet leidde tot een ongekende onderdrukking van de Duitse samenleving. Politieke tegenstanders, met name communisten en socialisten, maar ook Joden, werden vervolgd, gevangengezet en vermoord. De Gestapo, Hitlers geheime politie, speelde een cruciale rol in de onderdrukking van elk vermeend verzet. De rechtsstaat hield op te bestaan, en willekeurige arrestaties en executies werden de norm.
Voorbereiding op Wereldoorlog II
De absolute macht die Hitler verkreeg door de Machtigingswet stelde hem in staat om Duitsland voor te bereiden op oorlog. De herinvoering van de dienstplicht in 1935 en de massale uitbreiding van de wapenindustrie waren slechts de eerste stappen in Hitlers plannen voor territoriale uitbreiding. Deze voorbereidingen culmineerden in de start van de Tweede Wereldoorlog in 1939, een conflict dat miljoenen levens zou eisen en de wereldorde zou veranderen.
Historische Betekenis
De aanneming van de Machtigingswet is een van de meest significante gebeurtenissen in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog. Het illustreert hoe een democratische samenleving kan transformeren in een totalitaire staat door de combinatie van politieke manipulatie, wettelijke veranderingen en het gebruik van geweld. De gevolgen van de wet onderstrepen het belang van waakzaamheid en bescherming van democratische instellingen en normen.
Conclusie
De Machtigingswet van 24 maart 1933 was een sleutelmoment in de geschiedenis, dat de weg vrijmaakte voor Hitler om absolute macht te verkrijgen in Duitsland. De gevolgen van deze machtsovername waren verwoestend, zowel voor Duitsland als voor de wereld. De herinnering aan de Machtigingswet dient als een sombere waarschuwing voor de gevaren van autoritarisme en de fragiliteit van democratie.
Bronnen en meer informatie
- Kershaw, Ian. “Hitler: 1889-1936 Hubris.” W.W. Norton & Company, 1999.
- Shirer, William L. “The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany.” Simon & Schuster, 1960.
- Evans, Richard J. “The Third Reich in Power, 1933-1939.” Penguin Books, 2006.
- Afbeelding: Bundesarchiv, Bild 102-14439 / CC-BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
- Bronnen Mei1940
