Hiroshima is een Japans-Canadese oorlogsdrama uit 1995 geregisseerd door Koreyoshi Kurahara en Roger Spottiswoode over de besluitvormingsprocessen die leidden tot het droppen van de atoombommen door de Verenigde Staten op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog. De drie uur durende film is gemaakt voor televisie (Showtime Network) en had blijkbaar geen bioscooprelease, maar is beschikbaar op dvd om thuis te bekijken.
De film begint op 12 april 1945 met de dood van Franklin Roosevelt en de opvolging van Harry Truman tot president. In Europa zijn de Duitsers dicht bij overgave, maar in de Stille Oceaan is de bloedige strijd om Okinawa nog steeds aan de gang en een invasie van de Japanse thuiseilanden is pas in het najaar voorzien. Amerikaanse gevechtsslachtoffers hebben bijna 900.000 bereikt, met Japanse slachtoffers op 1,1 miljoen, en ongeveer 8 miljoen Aziatische burgers zijn omgekomen in de oorlog die begon met de Japanse invasie van Mantsjoerije in 1931.
De nieuwe president weet niets van de kernwapens die in Los Alamos worden ontwikkeld, en hij moet snel beslissen of hij ze zal gebruiken en hoe. De Amerikaanse minister van Oorlog, Henry Stimson, heeft zelfs twijfels over de wijsheid van de Amerikaanse vuurbombardementen op Japan.
”Een van deze Gadgets”, zegt de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James F. Byrnes, “zou de oorlog in één klap kunnen beëindigen.” Wanneer kernfysicus Leo Szilard een petitie aflevert die is ondertekend door 73 wetenschappers en de president oproept om de bom niet in te zetten, zegt Byrnes tegen hem: “Je geeft geen twee miljard dollar uit en laat ze Amerikaanse kiezers niets zien.”
De film suggereert dat Byrnes het bezoek van Szilard aan de president nooit heeft genoemd. Ook generaal-majoor Leslie Groves, directeur van het Manhattan Project, dringt aan op inzet. “We zijn zo ver gekomen”, zegt Groves; “er is geen weg terug.” Een demonstratie is uitgesloten omdat ‘het misschien een blindganger is’.
In Japan is de sterke man generaal Anami Korechika, de minister van oorlog, die stelt dat als het thuisland wordt verdedigd ten koste van elke Japanner, de Amerikanen moe zullen worden van de oorlog en vrede zullen aanklagen. “Overgave is uit den boze”, zegt hij. De stem van de rede is de nieuwe burgerpremier, Kantarō Suzuki, die privé zegt: “We moeten deze verdoemde oorlog beëindigen.”
De door Truman benoemde interim-commissie beveelt unaniem aan dat hij de bom zonder waarschuwing gebruikt op “oorlogsfabrieken omringd door arbeiderswoningen”. Een portige generaal George Marshall ontvouwt plannen voor de invasie van Kyūshū in november en Honshū in maart 1946, waarbij 767.000 geallieerde troepen en slachtoffers betrokken zijn die 250.000 kunnen bereiken. In Tokio verzekert admiraal Yonai Mitsumasa het kabinet dat 25 procent van de indringers zal worden vernietigd door kamikaze-aanvallen op zee, 25 procent zal sterven op het strand en de rest zal vallen in de strijd. Kinderen vanaf negen jaar leren de indringers te bestrijden met bamboesperen. “Dit is waanzin”, zegt minister van Buitenlandse Zaken Togo Shigenori, een uitgesproken vredesadvocaat. De burgers in het kabinet besluiten in het geheim om Russische bemiddeling te vragen.
Op 16 juli laat de Trinity-test zien dat een plutoniumbom (Fat Man) haalbaar is en dat een nucleaire ontploffing nog krachtiger is dan wetenschappers voorspelden. De uraniumbom (Little Boy, die niet is getest maar naar verwachting zal werken) verlaat Los Alamos voor Tinian island in de Stille Oceaan. Op de conferentie van Potsdam bij Berlijn belooft de Sovjetleider Jozef Stalin zich aan te sluiten bij de oorlog tegen Japan. De Britse premier Winston Churchill dringt er bij Truman op aan om de bom te gebruiken om de Russische expansie te beperken, een argument dat wordt ondersteund door Trumans militaire adviseurs, die waarschuwen dat tenzij Japan zich snel overgeeft, het een Russische bezettingszone en de bijbehorende problemen zal hebben.
Truman besluit de bom te laten vallen en meldt achteraf dat hij toen ‘naar bed is gegaan en als een baby heeft geslapen’. De geallieerde leiders stellen Japan een ultimatum ‘om hen nog een laatste kans te geven’. In Tokio probeert premier Suzuki het leger in het gareel te houden door in een persconferentie te verklaren dat hij het ultimatum zal ‘mokusatsu’ – een term die de Amerikanen vertalen als ‘behandel met stille minachting’.
Uit eerbied voor de scrupules van Henry Stimson, haalt Truman Kyoto van de doelenlijst, waardoor Hiroshima als het primaire doelwit overblijft (eigenlijk had Stimson Kyoto al verwijderd zonder verwijzing naar Truman op 30 mei; de doelsteden waren toen Hiroshima, Kokura, Niigata en Nagasaki in plaats van Kyoto), zie Tijdlijn van het Manhattan-project.
Enola Gay maakt een succesvolle drop op de ochtend van 6 augustus 1945. Herinnert zich een piloot na afloop: “Ik zal je vertellen wat ik dacht: dit is het einde van de oorlog.” Het Japanse oorlogskabinet krijgt te horen dat de ontploffing 130.000 mensen heeft gedood of verwond, maar de hardliners beweren dat de VS niet veel meer van dergelijke bommen kunnen hebben, dat de wereldopinie een herhaling zal voorkomen en dat Japan nog steeds kan vechten voor een eervolle vrede. In het slechtste geval, zo verklaart generaal Anami, zal Japan “vernietigd worden als een prachtige bloem”.
Op 9 augustus valt de Sovjet-Unie Mantsjoerije binnen en de Fat Man plutoniumbom verwoest Nagasaki. Hirohito grijpt uiteindelijk in en vertelt het kabinet dat Japan “het ondraaglijke moet verdragen” en zich moet overgeven. Jonge legerofficieren dringen er bij generaal Anami op aan om zich bij hen aan te sluiten bij een militaire staatsgreep, maar de legerminister vertelt hen: “De keizer heeft gesproken; we moeten hem gehoorzamen.” Op 15 augustus wordt de overgaveboodschap van de keizer uitgezonden naar Japan en pleegt Anami rituele zelfmoord.
