Franciszek Józef Dąbrowski (geboren op 17 april 1904 in Boedapest – overleden op 24 april 1962 in Krakau) was een officier van het Poolse leger en de marine. Tijdens de Poolse verdedigingscampagne in 1939 was hij plaatsvervangend commandant van het Westerplatte Transit Depot en speelde hij een sleutelrol in de verdediging tijdens de Slag om Westerplatte. Na de oorlog diende hij als luitenant-kolonel van de Poolse marine en schreef hij boeken over zijn ervaringen.
Inhouds opgave
Begin van de Militaire Carrière
Franciszek Józef Dąbrowski werd geboren als zoon van generaal Romuald Dąbrowski, een Poolse edelman uit de Jelita-clan, en barones Elizabeth Broulik, een Hongaarse aristocrate. Zijn voornamen eerden keizer Franz Joseph van Oostenrijk-Hongarije. In november 1918 begon hij zijn militaire loopbaan aan de officiersschool in Krakau, die later werd omgevormd tot het Kadettenkorps Nr. 1 in Lviv. Tussen 1921 en 1923 volgde hij een opleiding aan de Infanterie-Officiersschool in Warschau. Na zijn afstuderen werd hij op 1 juli 1923 bevorderd tot tweede luitenant en toegewezen aan het 3e Podhale Schuttersregiment in Bielsko.
Tijdens de jaren 1920 diende hij ook in het Training Battalion in Biedrusko en vervulde hij een administratieve functie bij het Departement Infanterie van het Ministerie van Militaire Zaken. In 1932 werd hij overgeplaatst naar het 29e Schuttersregiment in Kalisz.
Westerplatte: Een Belangrijke Rol in de Verdediging
In december 1937 werd Dąbrowski aangesteld als plaatsvervangend commandant van het Westerplatte Transit Depot in de Vrije Stad Danzig (Gdańsk). Hij was verantwoordelijk voor het opleiden van de garnizoenssoldaten in defensieve tactieken en het beveiligen van strategische punten. Als specialist in machinegeweren leidde hij militaire oefeningen en bracht hij verkenningseenheden op de hoogte van te bewaken gebieden.
Tijdens de aanval op Westerplatte, van 1 tot 7 september 1939, speelde Dąbrowski een cruciale rol in de verdediging van de militaire post. Hoewel majoor Henryk Sucharski officieel als commandant werd genoemd, tonen sommige bronnen aan dat Dąbrowski het commando grotendeels overnam. De verdediging hield zeven dagen stand tegen een numeriek en technologisch superieure Duitse aanval, wat Westerplatte tot een symbool van Pools verzet maakte.
Oorlogsgevangenschap en de Naoorlogse Jaren
Na de overgave van Westerplatte werd Dąbrowski gevangengenomen en overgebracht naar verschillende krijgsgevangenenkampen, waaronder Stablack in Oost-Pruisen en Oflag II C Woldenberg. Gedurende deze tijd verslechterde zijn gezondheid door tuberculose, maar hij ontving betere medische zorg vanwege de militaire rang van zijn vader in het voormalige Oostenrijks-Hongaarse leger.
Na de bevrijding in 1945 meldde Dąbrowski zich vrijwillig aan om zijn militaire dienst voort te zetten. Hij werd op 10 augustus 1945 bevorderd tot majoor en aangesteld als stafchef van een zelfstandig mariniersbataljon, dat later werd hervormd tot de Poolse Marinebrigade. In 1946 kreeg hij de rang van commandant-luitenant, ondanks zijn gebrek aan politieke betrokkenheid en kritiek op het nieuwe regime.
Uitdagingen tijdens het Stalinisme
In 1950 werd Dąbrowski vanwege zijn slechte gezondheid met pensioen gestuurd, zonder recht op een militaire pensioenuitkering. Hij verhuisde met zijn gezin naar Krakau, waar hij een bescheiden bestaan leidde. Tijdens de stalinistische zuiveringen werd hij beschuldigd van vijandigheid tegenover het regime en verloor hij zijn partijlidmaatschap en werk. Dankzij interventie van een militaire generaal kreeg hij uiteindelijk een baan als krantenverkoper in Krakau.
Rehabilitatie en Bijdragen aan de Herdenking
Na de politieke dooi van 1956, bekend als de “Oktoberdooi”, begon een periode van herstel voor Franciszek Dąbrowski. Hij ontving een schadevergoeding en kreeg een groter appartement toegewezen. Daarnaast zette hij zich in voor de oprichting van de Związek Obrońców Westerplatte (Vereniging van Verdedigers van Westerplatte), waarmee hij bleef bijdragen aan de herinnering aan de heroïsche verdediging van 1939.
Dąbrowski publiceerde twee boeken waarin hij zijn ervaringen beschreef: Dziennik bojowy załogi Westerplatte (1945) en Wspomnienia z obrony Westerplatte (1957). Deze werken boden waardevolle inzichten in de gebeurtenissen tijdens de verdediging en weerspiegelden de complexiteit van de omstandigheden waarin de Poolse soldaten opereerden.
Overlijden en Nalatenschap
Franciszek Dąbrowski overleed op 24 april 1962 in Krakau, op 58-jarige leeftijd, na een lange strijd tegen tuberculose. Hij werd begraven op de Aleja Zasłużonych van de Rakowicki-begraafplaats in Krakau. Zijn graf blijft een plek van eerbetoon voor degenen die de Poolse militaire geschiedenis waarderen.
De rol van Dąbrowski in de verdediging van Westerplatte bleef lange tijd onderbelicht in de officiële historiografie. Dit was deels te wijten aan de populariteit van Melchior Wańkowicz’ boek Westerplatte, dat majoor Henryk Sucharski prominent voorstelde als de leidende figuur. Pas in de jaren 1990 werd, mede dankzij nieuw historisch onderzoek, meer aandacht besteed aan de werkelijke rol van Dąbrowski in de verdediging.
Belangrijke Decoraties en Onderscheidingen
Franciszek Dąbrowski ontving verschillende onderscheidingen voor zijn militaire dienst en toewijding aan Polen, waaronder:
- Virtuti Militari (Zilveren Kruis) (1945): Een van de hoogste militaire onderscheidingen van Polen, toegekend voor moed en toewijding.
- Gouden Kruis van Verdienste (1946): Voor buitengewone prestaties in zijn werk en toewijding aan het land.
- Zilveren Kruis van Verdienste (1939): Voor verdiensten in militaire dienst.
- Herdenkingsmedaille voor de Oorlog van 1918–1921: Voor deelname aan de Poolse strijd om onafhankelijkheid.
- Overwinnings- en Vrijheidsmedaille 1945: Ter erkenning van zijn bijdrage aan de bevrijding van Polen.
- Grunwald-kruisinsigne (1946): Voor zijn bijdragen aan de strijd tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Conclusie
Franciszek Dąbrowski was een toegewijde officier die zijn leven wijdde aan de verdediging van Polen en de herinnering aan belangrijke historische gebeurtenissen. Zijn rol in de verdediging van Westerplatte heeft hem een permanente plaats gegeven in de Poolse geschiedenis. Ondanks de uitdagingen van het naoorlogse leven en de politieke vervolging bleef hij trouw aan zijn idealen en droeg hij bij aan de herdenking van Polen’s heldhaftige verleden.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding: See page for author, Public domain, via Wikimedia Commons
- Drużyńska, Jolanta; Jankowski, Stanisław Maria (2009). Wyklęte życiorysy. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis. ISBN 978-83-7510-373-1.
- Wańkowicz, Melchior (1998). Westerplatte. Kraków: Wydawnictwo Literackie. ISBN 978-83-08-02978-7.
- Wójtowicz-Podhorski, Mariusz (2009). Westerplatte 1939. Prawdziwa historia. Gdańsk: AJ-Press. ISBN 978-83-88742-70-6.
- Bronnen Mei1940
