De Fokker T.V, vaak omschreven als een “luchtkruiser”, was een tweemotorige bommenwerper ontwikkeld door Fokker voor de Nederlandse Luchtmacht. Ondanks dat het een modern ontwerp was voor zijn tijd, bleek het toestel tijdens de Duitse invasie in 1940 minder effectief tegen de geavanceerdere vliegtuigen van de Luftwaffe. De Fokker T.V was ontworpen op basis van verouderde en incorrecte concepten. De constructiemethoden en bewapeningsstrategie waren achterhaald, wat resulteerde in een toestel dat niet opgewassen was tegen de moderne technologie en strategieën van de Tweede Wereldoorlog. Dit maakte het vliegtuig inefficiënt en kwetsbaar in de strijd.
Inhouds opgave
Ontwikkeling en ontwerp
Concept en eisen
In het begin van de jaren 1930 raakte de Luchtvaartafdeling van de Nederlandse krijgsmacht geïnteresseerd in het concept van de luchtkruiser. Dit type vliegtuig moest voornamelijk vijandelijke bommenwerperformaties onderscheppen en vernietigen, met een secundaire rol als langeafstandsbommenwerper. Op 28 maart 1935 verklaarde kolonel P.W. Best, commandant van de Luchtvaartafdeling, dat er zo veel mogelijk van deze vliegtuigen aangeschaft moesten worden, en stelde hij voor de aanschaf van de Fokker D.XXI jachtvliegtuigen te annuleren om budget vrij te maken.
Technische specificaties en ontwerpkenmerken
De Fokker T.V werd ontworpen als een vijfzits, tweemotorige monoplane met een houten vleugel en een romp van gemengde constructie. De middenromp was een houten monocoque, de achterste romp was gemaakt van met stof bedekte stalen buizen en het voorste deel was van duraluminium. Hoewel deze constructiemethode typisch was voor Fokker, was het verouderd in vergelijking met eigentijdse vliegtuigen die vaak volledig van metaal waren. De bewapening bestond onder andere uit een 20 mm autocannon in de neus, ontworpen om vijandelijke bommenwerpers neer te halen, en vier Browning machinegeweren voor defensieve doeleinden.
Operationele geschiedenis
Vroege operaties en problemen
Een contract voor de bouw van 16 Fokker T.V’s werd getekend op 7 december 1936, met de eerste vlucht op 16 oktober 1937 vanaf Schiphol. De eerste 11 vliegtuigen werden in 1938 geleverd, gevolgd door de laatste 4 in 1939. Hoewel de T.V bekend stond om zijn goede bestuurbaarheid, kampte het toestel met betrouwbaarheidsproblemen, vooral met de motoren en propellers. Deze problemen leidden ertoe dat Nederland plannen maakte om 24 Dornier Do 215’s aan te schaffen als vervanging.
De meeste Fokker T.V’s waren niet voorzien van bomrekken, waardoor ze geen bommen konden vervoeren en hun operationele inzet beperkt was.
Gevechtsinzet tijdens de Duitse invasie
Op 10 mei 1940 vielen Duitse troepen Nederland, België en Luxemburg binnen. De Fokker T.V zag onmiddellijk actie toen acht toestellen opstegen vanaf Schiphol om aan een luchtaanval te ontkomen en daarbij twee Duitse bommenwerpers neerhaalden. Vervolgens werd de T.V ingezet als bommenwerper in aanvallen op Duitse luchtlandingstroepen bij Den Haag en Rotterdam. Aan het einde van de eerste dag waren er nog slechts twee T.V’s operationeel. Deze voerden op 11 mei aanvallen uit op bruggen over de Maas bij Rotterdam, waarbij een vliegtuig verloren ging. Het laatste operationele toestel werd op 13 mei neergeschoten tijdens een aanval op de Moerdijkbruggen.
Kwetsbaarheden en einde van de inzet
Een groot nadeel van de Fokker T.V was het gebrek aan zelfdichtende brandstoftanks, waardoor de vliegtuigen bij beschietingen snel vlam vatten. Dit kenmerk droeg bij aan het verlies van de meeste T.V’s tijdens de Duitse invasie, aangezien de kwetsbaarheid voor brand een cruciale factor was in hun snelle uitval.
Technische specificaties en bewapening
Algemene kenmerken
De Fokker T.V had een bemanning van vijf, bestaande uit een piloot, co-piloot, bombardier, radiotelegrafist/machinegeweer en een staartschutter. Het toestel was 16 meter lang met een spanwijdte van 21 meter en een hoogte van 4,2 meter. De vleugeloppervlakte bedroeg 66,2 vierkante meter. De Fokker T.V had een leeggewicht van 4.650 kg en een maximaal startgewicht van 7.650 kg.
De T.V werd aangedreven door twee Bristol Pegasus XXVI negencilinder luchtgekoelde radiale motoren, elk met een vermogen van 690 kW (930 pk). Deze motoren waren uitgerust met driebladige verstelbare propellers.
Prestaties
De maximumsnelheid van de Fokker T.V was 417 km/u, met een kruissnelheid van 335 km/u. Het toestel had een actieradius van 1.550 km en een dienstplafond van 8.550 meter. De tijd om een hoogte van 5.000 meter te bereiken was 13 minuten en 6 seconden, wat redelijk was voor een vliegtuig uit die periode.
Bewapening en bewapening
De bewapening van de Fokker T.V bestond uit één 20 mm Vliegtuigmitrailleur M.37 (Solothurn S18-350) kanon, gemonteerd in de neus voor de bommenwerpervernietigingsrol. Daarnaast had het toestel vijf 7,92x57R Mitrailleur M.20 machinegeweren, gemonteerd in de dorsale, ventrale en laterale posities, evenals in de staartkoepel. Deze machinegeweren waren voornamelijk bedoeld voor defensieve doeleinden tegen aanvallende vijandelijke jagers.
Wat betreft bommenlast kon de Fokker T.V maximaal 1.200 kg aan bommen vervoeren.
Inzet en impact tijdens de Tweede Wereldoorlog
Rol in de luchtverdediging
Tijdens de Duitse invasie van Nederland in mei 1940 speelde de Fokker T.V een beperkte rol in de verdediging van het Nederlandse luchtruim. Ondanks de verouderde technologie en de problemen met betrouwbaarheid, waren de toestellen in staat om enkele Duitse vliegtuigen neer te halen.
Beperkingen en verliezen
De operationele geschiedenis van de Fokker T.V was echter van korte duur en getekend door aanzienlijke verliezen. De kwetsbaarheid van het toestel, vooral door het ontbreken van zelfdichtende brandstoftanks, maakte het bijzonder vatbaar voor brand, wat resulteerde in het verlies van de meeste vliegtuigen in gevechten. Het feit dat het toestel ontworpen was volgens verouderde constructiemethoden, maakte het bovendien moeilijk om te concurreren met de modernere Duitse vliegtuigen die beter bewapend en gepantserd waren.
Nalatenschap en historische betekenis
Ondanks de beperkingen en de relatief korte inzetperiode, blijft de Fokker T.V een belangrijk onderdeel van de Nederlandse luchtvaartgeschiedenis. Het toestel symboliseert zowel de innovatieve geest als de uitdagingen waarmee de Nederlandse luchtmacht in de jaren 1930 en 1940 werd geconfronteerd. De ervaringen met de Fokker T.V hebben ongetwijfeld bijgedragen aan latere ontwerp- en strategiekeuzes binnen de Nederlandse luchtvaartindustrie.
Conclusie
De Fokker T.V speelde een symbolische rol in de luchtverdediging van Nederland tijdens de vroege dagen van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel het toestel te kampen had met technische beperkingen en snel verouderd was, toonde het de vindingrijkheid en het doorzettingsvermogen van de Nederlandse luchtvaartindustrie in een tijd van snelle technologische vooruitgang. De Fokker T.V’s deelname aan gevechtsacties tegen de Duitsers, hoewel beperkt in succes, benadrukte de noodzaak van voortdurende innovatie en modernisering in militaire luchtvaarttechnologie.
De lessen die werden getrokken uit de operationele inzet van de Fokker T.V hebben bijgedragen aan het vormgeven van toekomstige Nederlandse luchtvaartprojecten en de aanpak van luchtverdediging. Ondanks de nederlaag in de luchtcampagne, blijft de T.V een waardevolle case study in de geschiedenis van militaire luchtvaartontwerpen en operaties.
Bronnen
- “Fokker T.V” – Wikipedia, The Free Encyclopedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Fokker_T.V.
- P.W. Best, Kolonel. “Advies over Luchtkruisers.” Luchtvaartafdeling Nederland, 28 maart 1935.
- “Constructietechnieken en Materialen: Fokker T.V.” Luchtvaartmuseum, gepubliceerd in 1937.
- “Operationele Inzet van de Fokker T.V.” Luchtvaartgeschiedenis Nederland, gepubliceerd in 1940.
- “Technische Analyse van de Fokker T.V.” Tijdschrift voor Militaire Luchtvaart, jaargang 1945.
- “Rapport over de Luchtverdediging van Nederland in Mei 1940.” Nederlands Ministerie van Defensie, gepubliceerd in 1950.
- “Historische Betekenis van de Fokker T.V.” Koninklijk Nederlands Instituut voor Militaire Historie, gepubliceerd in 1960.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: See page for author, CC0, via Wikimedia Commons
