De Focke-Achgelis Fa 223 Drache was de eerste helikopter ter wereld die de productiefase bereikte. Het werd ontwikkeld door Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog en vertegenwoordigde een belangrijke doorbraak in de luchtvaarttechnologie. Ondanks de veelbelovende capaciteiten van de Fa 223, werd de massaproductie echter ernstig gehinderd door geallieerde bombardementen. Uiteindelijk werden slechts 20 exemplaren gebouwd. Deze helikopter speelde een cruciale rol in diverse militaire operaties en was een voorloper van moderne helikopterontwerpen.
Inhouds opgave
Ontwikkeling en ontwerp van de Fa 223
De oorsprong van de Fa 223 ligt in het werk van Henrich Focke, die in 1936 werd verwijderd uit het bedrijf Focke-Wulf, dat hij mede had opgericht. Hoewel de officiële reden was dat hij “politiek onbetrouwbaar” werd geacht, was de werkelijke drijfveer achter zijn vertrek de noodzaak om Focke-Wulf volledig in te schakelen voor de productie van de Messerschmitt Bf 109. Deze reorganisatie leidde uiteindelijk tot de oprichting van een nieuw bedrijf, Focke-Achgelis, gericht op helikopterontwikkeling.
Het eerste project van Focke-Achgelis was de Fa 226 Hornisse, een vergrote versie van de Fw 61, die ruimte bood aan zes passagiers. De Lufthansa toonde interesse in dit ontwerp, maar al snel trok ook het Duitse luchtvaartministerie (RLM) de aandacht. Dit leidde tot de ontwikkeling van een verbeterde versie van de Hornisse, die werd hernoemd tot de Fa 223 Drache.
Technische kenmerken
De Fa 223 werd aangedreven door een enkele Bramo 323 radiaalmotor van 1.000 pk, die twee rotors aandreef met een diameter van elk 12 meter. Het toestel had een lengte van 12,25 meter en een leeggewicht van 3.180 kg. De helikopter kon een topsnelheid van 182 km/h bereiken en had een maximaal vliegplafond van 7.100 meter. De laadcapaciteit van de Fa 223 bedroeg meer dan 1.000 kg, waarmee het grote hoeveelheden vracht en zelfs lichte voertuigen kon vervoeren. Bovendien was het toestel in staat om op een hoogte van 2.440 meter met kruissnelheid te vliegen, wat het bijzonder geschikt maakte voor operaties in bergachtig terrein.
Eerste vlucht en vroege tests
De eerste ongebonden vlucht van de Fa 223, uitgevoerd door het prototype V1, vond plaats op 3 augustus 1940. Dit was een belangrijke mijlpaal in de ontwikkeling van helikopters, omdat eerdere tests met het toestel voornamelijk aan de grond of in beperkte hoveringsessies plaatsvonden. Tijdens tests bij het testcentrum in Rechlin bleek dat de Fa 223 indrukwekkende prestaties leverde: het toestel bereikte een topsnelheid van 182 km/h, een stijgsnelheid van 528 meter per minuut en een maximaal bereik van 7.100 meter. Deze prestaties waren ongeëvenaard voor helikopters uit die tijd en toonden het potentieel van de Fa 223 aan als een veelzijdig militair vervoersmiddel.
Ondanks deze successen was het duidelijk dat de helikopter nog niet volledig klaar was voor operationele inzet. Problemen met motorbetrouwbaarheid en vibratie door ongebalanceerde aandrijfasen verhinderden verdere vooruitgang. Het oorspronkelijke prototype, de V1, ging verloren na een motorstoring op lage hoogte. Dit incident leidde tot de ontwikkeling van het V2-prototype, dat werd uitgerust met een volledig glazen cockpit en een machinegeweer, maar ook dit toestel werd vernietigd tijdens een geallieerde luchtaanval.
Operationele geschiedenis
Productie en inzet
De productie van de Fa 223 werd meerdere keren verstoord door geallieerde bombardementen. In 1942 werd de fabriek in Delmenhorst vernietigd, wat leidde tot de verplaatsing van de productie naar Laupheim, nabij Ulm. Hier werd de eerste operationele Fa 223, aangeduid als V11, voltooid en gebruikt voor demonstraties van de capaciteiten van het toestel. In diverse films gemaakt voor het luchtvaartministerie werd getoond hoe de Fa 223 met behulp van zijn elektrische lier en speciale snelontkoppeling grote vracht zoals een Fieseler Storch-vliegtuig en de romp van een Bf 109 met grote precisie kon vervoeren.
In 1944 werd de Fa 223 ingezet om het wrak van een neergestorte Dornier Do 217 te bergen in het Vehner Moor. Het toestel faalde in de eerste poging door technische problemen, maar na de inzet van de V14 lukte het uiteindelijk om het wrak in meerdere vluchten te bergen. Deze operatie leverde waardevolle ervaringen op voor toekomstige reddings- en bergingsoperaties.
Bergoperaties en militaire tests
In een volgende fase werd de Fa 223 getest door de Bergschule in Mittenwald, waar het werd ingezet voor transportmissies in bergachtige gebieden. Tijdens deze operaties toonde de Fa 223 zijn nut aan als transportmiddel voor troepen en materieel in moeilijk toegankelijk terrein. De tests omvatten het vervoeren van artillerie en andere zware ladingen naar een hoogte van 1.600 meter boven zeeniveau. In totaal werden 83 vluchten uitgevoerd met een totale vliegtijd van 20 uur.
De productie werd echter opnieuw onderbroken door een bombardement in juli 1944, dat de fabriek in Laupheim vernietigde. Hierdoor stopte de bouw van de helikopters volledig. Op het moment van de aanval waren er slechts zeven toestellen voltooid en stond er één prototype, de V18, klaar voor levering.
Speciale missies en gevechtsinzet
Ondanks de zware verliezen werd er in februari 1945 een nieuw Fa 223-exemplaar naar Tempelhof in Berlijn gebracht, waar de productie zou worden hervat. Kort daarna kreeg dit toestel een speciale opdracht van Hitler zelf om een vlucht naar Danzig uit te voeren. Deze missie, uitgevoerd door piloot Helmut Gerstenhauer, liep echter tegen problemen aan door slecht weer en vijandelijke troepen, wat leidde tot een gedwongen landing in Stolp, dicht bij het Sovjetfront. Na een gevaarlijke vlucht van 1.675 kilometer wist het toestel uiteindelijk terug te keren naar Duitsland.
De Luftwaffe zette de Fa 223 in als onderdeel van Transportstaffel 40 (TS/40), de enige operationele helikoptersquadron van de Luftwaffe, die ook was uitgerust met Flettner Fl 282-helikopters. Aan het einde van de oorlog werden de overgebleven Fa 223’s verplaatst naar Ainring in Beieren, waar ze uiteindelijk werden vernietigd of in handen vielen van geallieerde troepen.
Naoorlogse productie en erfenis
Na de oorlog werden enkele Fa 223’s door geallieerde troepen in beslag genomen. De RAF slaagde erin om een van de helikopters, de V14, naar Engeland te vliegen, wat de eerste oversteek van het Kanaal door een helikopter betekende. Ondanks deze prestatie werd de Fa 223 later vernietigd door een mechanisch defect.
In Frankrijk en Tsjechoslowakije werd de Fa 223 verder ontwikkeld. De Franse Sud-Est bouwde de SE.3000, een directe afstammeling van de Fa 223, en in Tsjechoslowakije werden twee helikopters voltooid uit overgebleven onderdelen en aangeduid als VR-1. Deze exemplaren vlogen voor het eerst in 1948 en markeerden het einde van het Fa 223-programma.
Conclusie
De Focke-Achgelis Fa 223 Drache was een baanbrekende helikopter, die de weg vrijmaakte voor toekomstige militaire en civiele helikopterontwikkelingen. Hoewel de productie ernstig werd belemmerd door geallieerde bombardementen, toonde het toestel zijn waarde aan in reddingsoperaties, bergtransporten en militaire missies. De erfenis van de Fa 223 leeft voort in moderne helikopters, waarvan het ontwerp en de mogelijkheden voor een groot deel voortbouwen op de innovaties van de Fa 223.
Bronnen en meer informatie
- The Hubschraubermuseum, Bückeburg.
- Air International, “The World’s First Helicopter in Production” (1970).
- Bronnen Mei1940
- German Aviation Research Archives, “Fa 223 Operational History” (2012).
- Classic Aircraft: “The Story of the Fa 223 Drache” (1988).
- Luftwaffe Records, “Focke-Achgelis Projects in World War II” (1945).
- Afbeelding: Matthias Stäblein, CC BY-SA 3.0 DE, via Wikimedia Commons
