
Ferdinand Čatloš (7 oktober 1895 – 31 augustus 1972), geboren als Csatlós Nándor, was een Slowaakse militaire commandant en politicus. Gedurende zijn loopbaan was hij minister van Defensie van de Slowaakse Republiek en betrokken bij enkele sleutelmomenten in de Slowaakse militaire geschiedenis, waaronder de Slowaakse opstand van 1944. Zijn rol in deze periode is onderwerp van historisch debat en onderzoek.
Inhouds opgave
Vroege Leven en Militaire Carrière
Ferdinand Čatloš werd geboren in de regio waar Oostenrijk-Hongarije destijds de dienst uitmaakte. Zijn oorspronkelijke naam, Csatlós Nándor, weerspiegelt de etnisch gemengde achtergrond van de regio. Čatloš trad al vroeg toe tot het leger en diende tijdens de Eerste Wereldoorlog in de keizerlijke en koninklijke strijdkrachten van Oostenrijk-Hongarije. Na de oprichting van Tsjecho-Slowakije in 1918 sloot hij zich aan bij het nieuwe nationale leger, waarin hij zich snel opwerkte tot een leidende militaire positie.
De Slowaakse Republiek en Minister van Defensie
Met de oprichting van de Slowaakse Republiek in 1939, een satellietstaat van nazi-Duitsland, kreeg Čatloš een prominente rol als minister van Defensie. Hij werd belast met het reorganiseren van het leger en het uitvoeren van militaire operaties in samenwerking met Duitsland. Op 1 september 1939, de dag waarop Duitsland Polen binnenviel en de Tweede Wereldoorlog begon, viel ook Slowakije Polen aan onder leiding van Čatloš.
De Slowaakse Invasie van Polen
De Slowaakse invasie van Polen duurde vijftien dagen en werd uitgevoerd door drie infanteriedivisies. De Slowaakse troepen ontmoetten weinig weerstand en slaagden erin om delen van het Poolse grondgebied snel te bezetten. Het Slowaakse leger leed relatief beperkte verliezen: 37 doden, 114 gewonden, 11 vermisten en twee neergehaalde vliegtuigen.
Het Čatloš Memorandum en Plannen voor een Coup
Aan het begin van 1944 ontwikkelde Čatloš, samen met generaal Augustín Malár, een plan om de controle over Slowakije terug te winnen door middel van een militaire coup. Dit plan, bekend als het Čatloš Memorandum, voorzag in de versterking van de best bewapende eenheden van het Slowaakse leger, met als doel de door Duitsland gecontroleerde Slowaakse regering omver te werpen.
Strategie en Doelstellingen
Volgens het memorandum zou de Oost-Slowaakse legergroep onder generaal Malár de Karpatenpassen openen voor het Rode Leger. Tegelijkertijd was het de bedoeling om een tijdelijke militaire dictatuur te vestigen die de orde zou handhaven totdat vrije verkiezingen konden worden gehouden. De plannen omvatten ook het terugtrekken van de 2e Technische Divisie uit Italië naar het zuiden van Slowakije.
Contact met de Sovjetunie en de Binnenlandse Weerstand
Čatloš zocht actief contact met de Sovjetautoriteiten en de Slowaakse verzetsbeweging. Op 4 augustus 1944 stuurde hij het memorandum naar de Sovjet-Unie via een door hem beschikbaar gestelde vliegtuigmissie. Het plan liep echter vertraging op doordat de delegatie van de Slowaakse Nationale Raad pas op 2 september 1944 in contact kwam met generaal Heliodor Píka in Moskou. Tegen die tijd was de Slowaakse nationale opstand al in volle gang.
De Slowaakse Opstand en de Duitse Bezetting
De Slowaakse nationale opstand begon officieel op 29 augustus 1944. Čatloš werd dezelfde dag door de Slowaakse president Jozef Tiso in zogenaamde “eregevangenschap” geplaatst in het presidentiële paleis. Kort daarna, in een radiotoespraak in Bratislava, geschreven door de Slowaakse propagandist Tido J. Gašpar, riep Čatloš de Slowaakse soldaten op om geen weerstand te bieden aan de Duitse bezettingstroepen.
Vier dagen na het begin van de opstand wist Čatloš te ontsnappen naar Banská Bystrica, het centrum van de opstand. Hoewel hij zijn diensten aanbood aan de opstandelingen, werd hij door hen geweigerd en uiteindelijk op 13 september 1944 naar de Sovjet-Unie overgebracht.
Na de Oorlog: Gevangenschap en Later Leven
Na de Tweede Wereldoorlog werd Čatloš in Slowakije berecht en veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf door de Nationale Rechtbank in Bratislava. Hij werd in 1948 vrijgelaten en leidde daarna een teruggetrokken leven als klerk in de stad Martin, waar hij uiteindelijk in 1972 overleed.
Conclusie
Ferdinand Čatloš speelde een complexe rol in de Slowaakse militaire en politieke geschiedenis tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn betrokkenheid bij zowel de collaboratie met nazi-Duitsland als de latere poging tot een opstand tegen diezelfde bezetting weerspiegelt de tegenstrijdigheden en dilemma’s waarmee Slowakije in die tijd te maken had. Zijn leven en carrière bieden inzicht in de politieke en militaire dynamiek van Midden-Europa gedurende deze turbulente periode.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding: Unknown authorUnknown author derivative work:Maddriver371, Public domain, via Wikimedia Commons
- Políšenská, Milada (2015). Czechoslovak Diplomacy and the Gulag: Deportation of Czechoslovak Citizens to the USSR and the Negotiation for their Repatriation, 1945–1953. Central European University Press. ISBN 978-963-386-010-6.
- Kirschbaum, Stanislav J. (2013). Historical Dictionary of Slovakia. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-8030-6.
- Bronnen Mei1940