Fabian Ludwig Georg Adolf Kurt von Schlabrendorff (1 juli 1907 – 3 september 1980) was een Duitse jurist, militair en prominent lid van het verzet tegen Adolf Hitler. Hij speelde een cruciale rol in verschillende mislukte pogingen om de Duitse dictator omver te werpen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog maakte hij deel uit van de juridische kring rond de Neurenbergse processen en werd uiteindelijk rechter bij het Duitse Federale Constitutionele Hof. Dit artikel onderzoekt zijn leven, verzet tegen het naziregime, en zijn loopbaan na de oorlog.
Inhouds opgave
Vroege leven en militaire loopbaan
Fabian von Schlabrendorff werd op 1 juli 1907 geboren in Halle, als zoon van Carl Ludwig Ewald von Schlabrendorff en Ida von Stockmar. Zijn familie had een adellijke achtergrond, met historische banden met de Europese adel, waaronder een connectie met Willem I, keurvorst van Hessen, via zijn moeders kant.
Na zijn studie rechten begon von Schlabrendorff zijn carrière als jurist, maar zijn militaire ambities brachten hem uiteindelijk bij de Duitse Wehrmacht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog diende hij als reserve-officier (Oberstleutnant der Reserve) en werd in 1941 de adjudant van kolonel Henning von Tresckow, een belangrijke leider van het militaire verzet tegen Hitler.
In het verzet tegen Hitler
Verbinding met het verzet
Von Schlabrendorff werd actief betrokken bij het verzet tegen Hitler via zijn samenwerking met von Tresckow. Tresckow, samen met andere belangrijke verzetsleiders zoals Ludwig Beck en Hans Oster, was vastbesloten om Hitler te elimineren en een einde te maken aan de nazi-dictatuur. Von Schlabrendorff fungeerde als verbindingspersoon tussen Tresckow, die gestationeerd was aan het Oostfront, en de verzetsnetwerken in Berlijn.
Aanslag op Hitler – 13 maart 1943
Een van de meest gedurfde pogingen van von Schlabrendorff om Hitler te doden vond plaats op 13 maart 1943. Hitler bezocht het hoofdkwartier van Legergroep Centrum in Smolensk. Von Schlabrendorff wist een bom, verborgen in flessen Cointreau, aan boord te smokkelen van het vliegtuig dat Hitler terug naar Duitsland zou vliegen. Hoewel de bom tijdig werd geactiveerd, ging deze niet af, vermoedelijk door de koude temperatuur in de bagageruimte van het vliegtuig. Von Schlabrendorff wist de bom later veilig terug te halen, waardoor hij aan ontdekking ontkwam.
Het complot van 20 juli 1944
Von Schlabrendorff werd later ook betrokken bij het complot van 20 juli 1944, de beroemdste mislukte aanslag op Hitler. Na de mislukking van deze coup werd von Schlabrendorff gearresteerd door de Gestapo. Hij werd onderworpen aan martelingen, maar gaf geen informatie prijs over zijn medesamenzweerders.
Gevangenschap en rechtszaken
De Volksgerichtshof en de aanslag van 3 februari 1945
Von Schlabrendorff werd op 3 februari 1945 voorgeleid voor de Volksgerichtshof, geleid door de beruchte nazi-rechter Roland Freisler. Tijdens zijn proces vond er een Amerikaans bombardement plaats waarbij de rechtszaal direct werd getroffen. Freisler kwam hierbij om het leven, terwijl hij nog von Schlabrendorffs dossier in handen had. Deze gebeurtenis redde tijdelijk het leven van von Schlabrendorff.
Hoewel hij later opnieuw werd berecht, wist hij zichzelf succesvol te verdedigen, zowel op juridische als procedurele gronden. In een zeldzame beslissing, vooral in de laatste maanden van het nazi-regime, werd von Schlabrendorff op 16 maart 1945 vrijgesproken. Hitler eiste echter zijn executie, maar deze opdracht werd nooit uitgevoerd.
Overplaatsing naar concentratiekampen
Na zijn vrijspraak werd von Schlabrendorff van het ene concentratiekamp naar het andere verplaatst. Hij verbleef onder meer in Sachsenhausen, Flossenbürg en Dachau. In april 1945, vlak voor de Duitse overgave, werd hij samen met andere prominente gevangenen naar Zuid-Tirol overgebracht. Hier werd hij uiteindelijk bevrijd door de Amerikaanse 5e Leger op 5 mei 1945.
Na de oorlog: juridische loopbaan en betrokkenheid bij de Neurenbergse processen
Samenwerking met de Amerikaanse inlichtingendienst OSS
Na de oorlog werkte von Schlabrendorff samen met de Amerikaanse geheime dienst OSS (Office of Strategic Services). Hij schreef rapporten over de rol van het Wehrmacht-leiderschap tijdens de oorlog en gaf gedetailleerde informatie over nazi-oorlogsmisdaden. Een van de belangrijkste bijdragen die hij leverde, was zijn analyse van het bloedbad in het Katyn-woud, waarbij hij concludeerde dat de Sovjet-NKVD verantwoordelijk was voor de moord op ongeveer 4000 Poolse officieren. Deze informatie leidde ertoe dat de Amerikanen verhinderden dat Katyn op de lijst van Duitse oorlogsmisdaden tijdens de Neurenbergse processen werd geplaatst.
Rechter bij het Federale Constitutionele Hof
Op 1 september 1967 werd von Schlabrendorff benoemd tot rechter bij het Federale Constitutionele Hof van West-Duitsland, het hoogste rechtscollege van het land. Hij diende in de tweede kamer van het hof tot zijn pensionering op 7 november 1975. Gedurende deze periode was hij betrokken bij belangrijke zaken met betrekking tot de Duitse grondwet en speelde hij een rol in de ontwikkeling van de Duitse rechtsstaat na de oorlog.
Persoonlijk leven en nalatenschap
Fabian von Schlabrendorff trouwde in 1939 met Luitgarde von Bismarck, met wie hij zes kinderen kreeg. Ondanks zijn adellijke achtergrond en zijn prominente rol in het verzet, bleef von Schlabrendorff na de oorlog een bescheiden leven leiden. Zijn inspanningen en morele integriteit hebben hem echter een blijvende plaats gegeven in de geschiedenis van het Duitse verzet tegen het naziregime.
Publicaties en citaten
In 1946 publiceerde von Schlabrendorff zijn boek Offiziere gegen Hitler (Officieren tegen Hitler), waarin hij zijn ervaringen en de motivaties van het verzet tegen Hitler beschreef. Een van zijn bekendste citaten uit dit werk luidt:
“Diesen Erfolg Hitlers unter allen Umständen und mit allen Mitteln zu verhindern, auch auf Kosten einer schweren Niederlage des Dritten Reiches, war unsere dringlichste Aufgabe.”
“Het voorkomen van Hitlers succes, onder alle omstandigheden en met alle middelen, zelfs ten koste van een zware nederlaag van het Derde Rijk, was onze dringendste taak.”
Conclusie
Fabian von Schlabrendorff was een van de vele moedige individuen die hun leven riskeerden in de strijd tegen het naziregime. Zijn rol in het Duitse verzet, zijn overleving van de oorlog en zijn latere bijdrage aan de heropbouw van de Duitse rechtsstaat, maken hem tot een belangrijk figuur in de geschiedenis van Duitsland. Ondanks de mislukking van verschillende aanslagen op Hitler, waaronder die van maart 1943, en de gruwelen van martelingen en gevangenschap, wist von Schlabrendorff stand te houden en zijn integriteit te behouden.
Bronnen
- Shirer, W. L. (1960). The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany. Simon and Schuster.
- Hoffmann, P. (1996). The History of the German Resistance, 1933-1945. McGill-Queen’s Press.
- Fest, J. (1997). Plotting Hitler’s Death: The Story of the German Resistance. Metropolitan Books.
- Schlabrendorff, F. (1946). Offiziere gegen Hitler. Europa-Verlag.
- Afbeelding: afforever at German Wikipedia, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
- Bronnen Mei1940
