Duitsland en de USSR tekenen een niet aanvalsverdrag 23 augustus 1939 (Molotov-Ribbentroppact)

Ondertekening van het Molotov-Ribbentroppact. 23 augustus 1939.
Ondertekening van het Molotov-Ribbentroppact. 23 augustus 1939.

Het Molotov-Ribbentroppact heet officieel Niet-aanvalsverdrag tussen Duitsland en de USSR Het is de benaming van een niet-aanvalsverdrag tussen Duitsland en de Sovjet-Unie, gedateerd op 23 augustus 1939, maar eigenlijk ondertekend te Moskou in de vroege uren van 24 augustus, genoemd naar de ondertekenaars, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Joachim von Ribbentrop en zijn sovjetcollega Vjatsjeslav Molotov. De overeenkomst staat ook bekend als het Duits-Russisch pact, Hitler-Stalin pact, Monsterverbond of het Duivelspact. Zonder dit pact had Hitler zijn oorlog met Polen (en daarmee de Tweede Wereldoorlog) niet kunnen starten omdat hij dan een groot risico liep op twee fronten oorlog te moeten voeren, gezien de dreigementen van het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk in geval van een aanval op Polen en de voorheen zeer slechte verhouding met de bolsjewieken in de Sovjet-Unie.

Het pact was een niet-aanvalsverdrag, waarin de twee landen afspraken elkaar niet aan te vallen, en dat ook niet te doen als één van beide door een derde land zou worden aangevallen. Voor de Duitse leider Hitler was dat laatste van groot belang. Duitsland was van plan Polen binnen te vallen, waarvan de neutraliteit gegarandeerd werd door het Verenigd Koninkrijk.

Een Engelse reactie was dus te verwachten, en om een oorlog op twee fronten te voorkomen werd het verdrag gesloten met de communistische vijand. Ideologische belangen werden terzijde geschoven voor pragmatische belangen. Japan reageerde hier zeer geïrriteerd op, mede vanwege de eigen militaire plannen tegen de Sovjet-Unie en hun interesse in Mongolië en Siberië.

Het niet-aanvalsverdrag bleek slechts een deel van het pact te vormen. Pas in 1947 tijdens de Processen van Neurenberg, raakte bekend dat in geheime protocollen (aanhangsels) afspraken waren gemaakt over de grenzen van de invloedssferen van de twee partijen, na een toekomstige ‘territoriale en politieke herschikking’. Polen werd tussen de twee ondertekenaars verdeeld, de Baltische staten Finland, Estland, Litouwen en Letland kwamen in de Sovjetsfeer, evenals delen van Roemenië (Bessarabië en de noordelijke Boekovina).

Hiermee herstelde de Sovjet-Unie in belangrijke mate de grenzen van het tsaristische Rusland gedurende de 19e eeuw. Daarvoor waren de meeste van die gebieden nooit onderdeel geweest van tsaristisch Rusland. De gebieden die de Sovjet-Unie aan het eind van de Eerste Wereldoorlog aan Duitsland had moeten afstaan en bij de Vrede van Versailles aan Polen waren toegewezen werden opnieuw door de Sovjet-Unie geannexeerd.