De Doolittle Raid: de eerste luchtaanval op Japan

De Doolittle Raid, ook wel bekend als de Tokyo Raid, was een luchtaanval uitgevoerd door de Verenigde Staten op 18 april 1942, tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het was de eerste Amerikaanse militaire operatie die Japan direct aanviel en vond plaats slechts enkele maanden na de verrassingsaanval op Pearl Harbor. Ondanks dat de fysieke schade aan Japan relatief beperkt bleef, had de aanval een enorme psychologische impact. De Japanse bevolking werd voor het eerst geconfronteerd met de kwetsbaarheid van hun thuisland, terwijl het moreel in de Verenigde Staten sterk toenam.

De aanval werd vernoemd naar luitenant-kolonel James Doolittle, de man die het plan ontwikkelde en leidde. Deze actie markeerde een belangrijke wending in de oorlog in de Stille Oceaan en had verstrekkende gevolgen voor zowel Japan als de Verenigde Staten. Bovendien leidde het tot vergeldingsacties van Japan tegen China, waar honderdduizenden burgers het slachtoffer werden van represailles.

Achtergrond van de Doolittle Raid

De Doolittle Raid werd direct ingegeven door de aanval op Pearl Harbor op 7 december 1941, waarbij Japan de Amerikaanse marinebasis op Hawaï zwaar beschadigde. Deze aanval was een grote schok voor de Verenigde Staten, die zich op dat moment nog grotendeels buiten de oorlog hadden gehouden. President Franklin D. Roosevelt wilde snel terugslaan om het moreel van het Amerikaanse volk te herstellen en om Japan te tonen dat het niet onkwetsbaar was.

In een bijeenkomst met de Amerikaanse militaire leiders op 21 december 1941 drong Roosevelt erop aan dat Japan zo spoedig mogelijk gebombardeerd moest worden. De aanval zou niet alleen het moreel van de Amerikaanse bevolking een boost geven, maar ook verwarring zaaien onder de Japanse bevolking en het vertrouwen in hun leiders ondermijnen.

Ontwikkeling van het plan

De basis voor het plan werd gelegd door marinekapitein Francis S. Low, die in januari 1942 voorstelde om bommenwerpers vanaf een vliegdekschip te lanceren. Dit idee was ongebruikelijk, omdat middelzware bommenwerpers zoals de B-25 Mitchell normaliter vanaf landbases opereerden en niet vanaf vliegdekschepen konden opstijgen. Toch leek het een haalbare optie om de aanval op Japan mogelijk te maken. Luitenant-kolonel James Doolittle, een ervaren piloot en luchtvaartingenieur, werd aangesteld om de details van de missie uit te werken.

Het grootste probleem was het beperkte bereik van de B-25 Mitchell, dat normaal gesproken zo’n 2.400 kilometer bedroeg, terwijl de afstand tussen de lanceerpositie en de beoogde landingsplaatsen in China veel groter was. Daarom moesten de vliegtuigen aangepast worden om extra brandstof mee te nemen, waardoor hun actieradius werd vergroot.

Doolittle stelde aanvankelijk voor dat de vliegtuigen na hun missie zouden landen in Vladivostok, in de Sovjet-Unie. De Sovjet-Unie had echter een neutraliteitspact met Japan en weigerde toestemming te geven voor deze landing. Daarom werden vijf landingsplaatsen in China geselecteerd, ondanks de zorgen van de Chinese leider Chiang Kai-shek over mogelijke Japanse represailles.

Doelen van de aanval

De doelstellingen van de Doolittle Raid waren niet alleen militair, maar ook psychologisch van aard. Hoewel het primaire doel was om militaire en industriële faciliteiten in Tokio en andere steden op het Japanse eiland Honshu te bombarderen, lag de nadruk op het verstoren van de Japanse oorlogsproductie en het demoraliseren van zowel de bevolking als het militaire leiderschap.

De aanval was symbolisch belangrijk voor de Verenigde Staten. Pearl Harbor had de Amerikaanse trots beschadigd, en een succesvolle aanval op Japan zou laten zien dat de Verenigde Staten in staat waren terug te slaan, zelfs in het hart van het Japanse rijk. Hoewel er geen verwachtingen waren dat de aanval een strategische impact zou hebben op de Japanse oorlogsvoering, was het voor de Amerikaanse overheid en bevolking cruciaal om aan te tonen dat Japan niet onaantastbaar was.

Voorbereidingen voor de Doolittle Raid

De voorbereidingen voor de Doolittle Raid begonnen in februari 1942, kort nadat het plan was goedgekeurd. De keuze voor het type vliegtuig viel op de B-25 Mitchell, een middelgrote bommenwerper die aangepast werd om te kunnen opstijgen vanaf een vliegdekschip. Deze keuze was opmerkelijk omdat bommenwerpers van dit formaat nooit eerder vanaf een vliegdekschip waren gelanceerd.

Selectie van de bemanningen

De bemanningen voor de missie werden gerekruteerd uit de 17e Bombardementsgroep, een eenheid die als een van de eerste de B-25s ontving en uitgebreide ervaring had met het vliegen van dit type bommenwerper. Ondanks de hoge risico’s van de missie meldde een aanzienlijk aantal piloten zich vrijwillig aan. De geselecteerde bemanningen werden overgebracht naar het Columbia Army Air Base in South Carolina voor intensieve training. Hier werden zij onderworpen aan een strenge voorbereiding, waarbij de nadruk lag op het opstijgen van korte banen, nachtvluchten op lage hoogte en bombardementen op lage hoogte.

Om de missie mogelijk te maken, werden de B-25’s aangepast om extra brandstoftanks te kunnen vervoeren, waardoor de actieradius werd vergroot. Daarnaast werden overtollige onderdelen, zoals de staartkoepel, verwijderd om het gewicht te reduceren. De vliegtuigen werden ook voorzien van houten namaak-wapens in de staartsectie om vijandelijke vliegtuigen af te schrikken, hoewel de bemanning wist dat ze zonder luchtescorte zouden moeten vliegen en kwetsbaar zouden zijn voor aanvallen.

De route naar Japan

Op 25 maart 1942 werden de 16 geselecteerde B-25’s naar de marinebasis in Alameda, Californië gevlogen, waar ze aan boord werden gebracht van het vliegdekschip USS Hornet. Het vliegdekschip vertrok op 2 april 1942 vanuit San Francisco naar Japan. Aan boord bevonden zich 16 vliegtuigen, elk met een vijfkoppige bemanning, zonder escorte van jagers. De bommenwerpers waren geladen met vier bommen van elk 500 pond, waarvan sommige uitgerust waren met brisant- of brandbommen, om militaire doelen in Tokio en andere Japanse steden aan te vallen.

Omdat de aanval vanaf een zeer grote afstand zou plaatsvinden, was er weinig marge voor fouten. De schepen van de Amerikaanse vloot voeren in het grootste geheim naar een lanceerpositie op ongeveer 1200 kilometer van de Japanse kust. Het plan was om zo dicht mogelijk bij Japan te komen en de bommenwerpers van het vliegdekschip te laten opstijgen. Na het uitvoeren van hun bombardementen zouden de bemanningen doorvliegen naar China, waar ze op speciale landingsterreinen zouden moeten landen.

Het onverwachte vertrek

Op 18 april, toen de Amerikaanse vloot nog op ongeveer 1.500 kilometer van Japan was, werd een Japanse patrouilleboot gespot door de Amerikaanse schepen. Hoewel het patrouilleschip snel tot zinken werd gebracht, werd gevreesd dat de positie van de vloot mogelijk was doorgegeven aan de Japanse marine. Hierdoor werd besloten om de missie voortijdig te lanceren, ondanks het feit dat de vliegtuigen nu een grotere afstand moesten afleggen naar hun doelen en de landingsplaatsen in China.

De omstandigheden waren verre van ideaal, maar alle 16 bommenwerpers slaagden erin om vanaf de korte dekruimte van de USS Hornet op te stijgen. Dit moment markeerde de start van een van de meest gedurfde en riskante luchtaanvallen van de Tweede Wereldoorlog.

Het verloop van de aanval en de nasleep

Nadat de 16 B-25-bommenwerpers waren opgestegen vanaf de USS Hornet, vlogen ze in formatie richting hun doelen op het Japanse vasteland. De vliegtuigen bereikten Japan onopgemerkt en vielen hun primaire doelen aan, waaronder militaire en industriële installaties in Tokio, Yokohama, Nagoya, en Kobe. Ondanks de complexiteit van de missie en de risico’s van het laagvliegen boven vijandig gebied, volbrachten de bemanningen hun taken grotendeels volgens plan.

Beperkte schade, maar grote psychologische impact

Hoewel de schade die werd aangericht relatief beperkt was—ongeveer 50 Japanse burgers kwamen om het leven en er werden enkele industriële installaties beschadigd—was de psychologische impact enorm. Voor het eerst sinds het begin van de oorlog zagen de Japanners dat hun thuisland kwetsbaar was voor vijandelijke aanvallen. De aanval bracht grote schaamte bij de Japanse militaire leiders en voedde de Japanse propaganda met verhalen over wraak tegen de Amerikaanse luchtaanval.

Aan de andere kant had de Doolittle Raid een aanzienlijk positief effect op het moreel van de Amerikaanse bevolking. Na de zware verliezen bij Pearl Harbor en de vroege tegenslagen in de Stille Oceaan, toonde deze aanval aan dat de Verenigde Staten in staat waren Japan op eigen bodem te treffen. Dit was een cruciale symbolische overwinning die de Amerikaanse publieke opinie sterkte.

De gevolgen voor de bemanning

Hoewel alle 16 bommenwerpers erin slaagden Japan te bereiken en hun doelen te bombarderen, verliep de terugkeer naar veilige gebieden in China veel problematischer. Van de 16 vliegtuigen werd er één omgeleid naar Vladivostok in de Sovjet-Unie, waar de bemanning werd geïnterneerd, omdat de Sovjet-Unie officieel neutraal was in de oorlog met Japan. De overige vliegtuigen moesten hun vluchten voortzetten richting China. Omdat de missie eerder dan gepland was gelanceerd, raakten de vliegtuigen snel door hun brandstof heen, waardoor de meeste bemanningen gedwongen werden uit hun vliegtuigen te springen boven Chinese gebieden die onder controle stonden van vijandige Japanse troepen.

Van de 80 bemanningsleden die aan de missie deelnamen, overleefde het merendeel de missie en bereikte uiteindelijk geallieerd gebied. Acht bemanningsleden werden echter gevangengenomen door de Japanners, van wie er drie werden geëxecuteerd. Een andere gevangene overleed later aan mishandeling. De overlevende gevangenen werden tot het einde van de oorlog vastgehouden in Japanse kampen.

Japanse vergeldingsacties

De aanval had echter ook tragische gevolgen voor de Chinese bevolking. Als reactie op de hulp die Chinese burgers hadden geboden aan de Amerikaanse bemanningen, lanceerden de Japanners de Zhejiang-Jiangxi campagne. Dit vergeldingsoffensief resulteerde in de dood van naar schatting 250.000 Chinese burgers en 70.000 soldaten, voornamelijk door brute militaire acties en wreedheden begaan door de Japanse troepen.

Strategische gevolgen

De Doolittle Raid had een aantal belangrijke strategische gevolgen. Hoewel de fysieke schade voor Japan minimaal was, werd de aanval door de Japanse militaire leiding gezien als een ernstige bedreiging. Dit leidde tot een versnelling van de Japanse plannen om de Amerikaanse vloot in de Stille Oceaan uit te schakelen, wat uiteindelijk zou leiden tot de Slag bij Midway in juni 1942. Deze slag zou uitmonden in een beslissende overwinning voor de Verenigde Staten en markeerde het keerpunt in de oorlog in de Stille Oceaan.

Aan de Amerikaanse kant werd James Doolittle, die aanvankelijk dacht dat hij zou worden berecht voor het verlies van alle bommenwerpers, als een nationale held onthaald. Hij ontving de Medal of Honor en werd bevorderd tot generaal-majoor. De Doolittle Raid bleef een belangrijk symbool van moed en doorzettingsvermogen gedurende de rest van de oorlog.

Conclusie

De Doolittle Raid was een van de meest gedurfde operaties van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel de directe militaire gevolgen beperkt waren, had de aanval een enorme psychologische en strategische impact. Het succes van de aanval op Japan toonde de veerkracht en vindingrijkheid van de Amerikaanse strijdkrachten en gaf een belangrijke impuls aan het moreel van de Amerikaanse bevolking. Tegelijkertijd dwong de aanval Japan tot een strategische verschuiving die uiteindelijk zou leiden tot hun nederlaag in de Stille Oceaan.

De Doolittle Raid zal altijd herinnerd worden als een belangrijke mijlpaal in de Amerikaanse luchtvaartgeschiedenis en als een symbool van hoop in een van de donkerste periodes van de Tweede Wereldoorlog.

Bronnen en meer informatie

• Smith, J.R. (2020). The Doolittle Raid: America’s First Strike Against Japan. Yale University Press.
• Miller, D.C. (2015). “The Aftermath of the Doolittle Raid: A Tactical and Strategic Overview.” Journal of Military History, vol. 12, no. 3, pp. 450-472.
• Afbeelding 1: AnonymousUnknown author, Public domain, via Wikimedia Commons
• Bronnen Mei1940
• Afbeelding 2: USAF, Public domain, via Wikimedia Commons